Afrika’nın doğusunda yer alan Büyük Rift Vadisi’ndeki ilk insanlar, yüz binlerce yıl boyunca içinde bulundukları çevreden belli şeyler beklemişler. Bölgedeki tatlı su gölleri, güvenilir bir su kaynağı sağlamış. Otlayan büyük hayvanlar ise bölgedeki çimenlerde gezinmiş. Ardından, yaklaşık 400.000 yıl önce işler değişmiş. Çevre daha öngörülemez hale gelmiş ve insanların ataları, uzun süre devam eden önceki yaşam biçimlerinin zora girdiği yeni değişkenlik ve belirsizlik kaynaklarıyla karşı karşıya kalmışlar.
Doğu Afrika Büyük Rift Vadisi’nin 1 milyon yıllık çevresel geçmişini temsil eden ve sondaj ile çıkarılan yeni bir tortul çekirdeği, aynı tarihlerde ilk insanların eski aletleri terk ederek daha karmaşık teknolojiler kullandıklarını ve ticaret ağlarını değiştirdiklerini; ayrıca yaşadıkları yerlerin bitki örtüsü ile su kaynaklarında sık dalgalanmaların meydana gelmesiyle kaynak bulmanın zorlaştığını gösteriyor. Bulgular, insanların çevresindeki iklim, arazi ve ekosistemde meydana gelen bu istikrarsızlığın, onların uyum sağlama kabiliyetini destekleyen yeni özellik ve davranışların gelişiminde kilit bir etmen olduğunu öne sürüyor.
Science Advances bülteninde iki gün önce yayımlanan çalışmada, Smithsonian Ulusal Doğa Tarihi Müzesi İnsan Kökeni Programı başkanı Richard Potts’un önderliğinde çalışan disiplinler arası bir araştırma takımı, Afrika’nın bu bölgesinde meydana gelen o uzun dengesizlik dönemini tanımlıyor. Araştırmacılar aynı tarihlerde, insanların evriminde de büyük bir davranış ve kültür değişimi gerçekleştiğini gösteriyor.
Potts ve meslektaşları bu davranışsal ve kültürel değişimi, 2018 yılında Olorgesailie adıyla bilinen arkeolojik bir bölgeden çıkarılan aletlere dayanarak belgelemişler. Potts’un takımı ile Kenya Ulusal Müzeleri’nde çalışan ortaklarının onlarca yıl boyunca yaptığı çalışmalarda, Olorgesailie’deki ilk insanların 700.000 yıl boyunca aynı aletleri; taştan yapılma el baltalarını kullandıkları belirlenmiş. Bu insanların yaşam şekli, söz konusu dönemde oldukça sabitmiş. Hayatta kalmaya yönelik davranış ve stratejilerinde büyük değişimler olmamış. Ardından, yaklaşık 320.000 yıl öncesinden başlamak üzere; burada yaşayan insanlar Orta Taş Devri’ne girmiş ve fırlatıcıların da içerisinde bulunduğu daha ufak, daha gelişmiş silahlar yapmaya başlamışlar. Aynı zamanlarda, uzaktaki gruplarla kaynak takasına ve renklendirme malzemeleri kullanmaya başlamışlar. Bu durum, simgesel bir iletişimi akla getiriyor. Tüm bu değişimler, bu yerlerdeki insanların önceki yaşam şekillerinden önemli derecede saptığını ve muhtemelen ilk insanların, değişen ortamlarıyla baş etmelerine yardımcı olduğunu gösteriyor.
Smithsonian Enstitüsü. Ç: O.
