Ağzından salyalar akan, yapış yapış, etli dudaklı bu balıklar, dudakları sayesinde ısırgan mercanları yiyebiliyorlar.
Hiç yüzünüzü buruşturmayın.
Mercanlar evlerine düşkündürler. Hayatlarının büyük kısmını, mercan kayalıkları üzerindeki güzel, zorlu kolonilerinde, ortak yaşam yaşadıkları algleriyle takılarak geçirirler. Tehditlerden kaçıp kurtulamazlar, bu yüzden de bazı çok ciddi savunma mekanizmaları geliştirmişlerdir. Eğer bir şey onlardan ısırık almaya kalkarsa, iğneleyici bir karşılık verirler; sözde yiyicilerine ciddi ağrılar verebilen zehirli hücrelere sahiptirler, keskin iskeletleri de yara üzerine yara açar. Mercan kayalıklarında yaşayan balıkların büyük çoğunluğu, bu durumdan kaçınır ve daha az agresif yiyeceklerin peşinden koşarlar.
Elbette ki bu, evrimsel silah yarışmasında, tüm avcıların pes edeceği anlamına gelmiyor. Örneğin, dikenlilerin kralı deniz yıldızları, mercanlar civarlarında midelerinin içlerini dışına çıkartırlar, vücutlarının dış yüzeyindeki lezzetli parçaları sindirirler. Papağan balıklarının, öte yandan, mercanları toz şeklinde öğüten ve alglerde yakalayan gagaları vardır. Bunların yanı sıra, başka pek çok mercan yiyen balık türü, zorlu yiyeceklerinin tadını çıkarmanın kolay yolunu bulmuşlardır, üstelik bu denli belirgin adaptasyonları da yoktur.
Örneğin, tüp dudaklı ördek balığını ele alalım: bu ufak arkadaş mercanlarda yemek yer, ama gagası yoktur, midesi de çok şükür ki vücudunun içinde kalır. Onun da kendisine adını da veren dudakları vardır. Peki bu dudaklar yoksa gizli bir hünere mi sahip?
Bu günlerde Current Biology’de yayınlanan bir makalede, araştırmacılar, tüp dudaklı ördek balığının dudaklarını, mercan yeme alışkanlığının anahtarı olarak kesinleştirdiler.
‘Temel varsayım, balıkların dişlerini kullanarak yemek yedikleri yönündedir, ama aynen biz insanlarda olduğu gibi, dudaklar da temel bir araç olabilmektedir,’ diyor çalışma yazarı David Bellwood. ‘Çene ya da dudaklar olmadan yemek yemeyi hayal edin, aynı şey balıklar için de geçerlidir.’
Mercan yemeyen diğer ördek balıkları da dudaklara sahiptirler, ama onların dudakları dişlerini tüp dudaklı ördek balığındakilerin örttüğü şekilde örtmezler. Bunun yerine, mercan yemeyen ördek balıklarının dişleri ağızlarından öne doğru çıkıktır.
Tüp dudaklı ördek balıkları, dudaklarını avlarını öpmek için kullanırlar, önce mühürlerler, sonra da mercanın salgıladığı lezzetli mukoza salgısını ya da bazen dokuyu emerler. Araştırmacıların bir dergide yayımladıkları bir rapora göre, bu yeme metodu kendine özgü bir ses çıkartmaktadır, araştırmacılar bunu ‘duyulabilir bir tuk sesi,’ diye tarif etmişlerdir.
Ördek balıklarının dudakları, araştırmacıların sürekli koruyucu sümüksü bir madde ile kaplı olduğunu tahmin ettikleri yivli zarlardan oluşur.
‘Dudaklar mantarların solungaçları gibidir ama sümüksü bir madde ile kaplı hali,’ demiştir Bellwood bir cümlesinde ‘akan bir burun yerine akan dudaklara sahip olmak gibi bir şeydir.’
Gerçek aşkın ilk öpücüğüne değil. Ama devamlı akan dudaklar değerli bir amaca hizmet etmektedir, salyalar ördek balığının sindirim sistemine doğru giderlerken mercanın batan uçlarına kaplama vazifesi görürler. Yiyeceği kendisini ısırmadan ördek balığının yiyeceğini sindirmesine yardımcı olur.
Bellwood ve arkadaşlarının bir sonraki adımı, salyanın içeriğine bakmak ve balığı nasıl koruduğunu anlamaya çalışmak olacak.
Pis bir iş ama, birinin yapması gerekiyor.
