Yeni ipuçları.
Hatalı şekilde davranan bir protein türü, bazı tip 2 diyabet vakalarının ardında olabilir. Bu durum, tip 2 diyabetin kan veya organ nakilleri yoluyla kapılabileceğini veya doğumdan önce çocuğa geçebileceğini gösteriyor.
Kamu açısından önemli tehlikelerin bulunup bulunmadığına karar verilmesi için daha çok araştırma yapılması gerekse de, buluş, bu hastalığın nasıl geliştiği ve bireyler içerisinde nasıl yayıldığı konusunda yeni bir çalışma alanı oluşturuyor.
Teksas Üniversitesi’ndeki araştırmacıların önderlik ettiği çalışmada fareler kullanılarak, bir pankreastan alınan ve amiloid polipeptit (IAPP) adı verilen yanlış katlanmış protein yığınlarının bireyler arasında taşındığı zaman yayılarak, diyabet benzeri belirtiler oluşturup oluşturmadığı test edildi.
Tip 2 diyabet (veya diabetes mellitus), kardeş hastalığı olan tip 1 diyabetten farklı olarak zamanla gelişen ve kişinin insülin üretimini veya insüline verdiği cevabı azaltan bir sağlık durumu.
Dünya çapında yaklaşık yarım milyar insanı etkileyen hastalık, tip 1’den daha yaygın fakat kesin sebepleri hâlâ belirsiz. Araştırmacılar genetik ve çevresel etmenleri belirlemiş durumda ancak, ne kadar insanın bu sağlık durumuna sahip olduğu hakkında öğrenecek pek çok şeyimiz var.
Alzheimer hastalığı gibi nörolojik bozukluklarda bulunanlara benzeyen yanlış katlanmış zehirli protein kümeleri, daha önce tip 2 diyabet ile ilişkilendirilmişti. Fakat bir bağlantı bulmak, bir sebep belirlemek ile aynı şey değil, bu yüzden araştırmacılar şimdi pankreastaki amiloid proteinlerinin patolojisini takip etmek için onlara daha yakından baktılar.
IAPP gibi proteinler, aynı zamanda tip 2 diyabet sahibi olan bir miktar insanda da belirlenen, mutasyonlar sonucunda küme oluşturması daha muhtemel olan şekillere burkulabiliyorlar.
Yanlış katlanan protein sınıflarından birisi de priondur ve genel olarak deli dana hastalığı şeklinde bilinen, sığırlarda süngerimsi beyin hastalığına (BSE) yol açma konusundaki rolüyle bilinir.
Bu hastalıktaki prionlar insanlara geçebilir ve bazen varyant Creutzfeldt–Jakob hastalığı olarak adlandırılan, insanı güçten düşüren nörolojik bir duruma sebep olur.
Prion kümeleri, yeni kümeler oluşturarak marifetlerini yayarlar ve diğer proteinlerin yanlış şekilde bükülüp takılmasına sebep olurlar.
Deli dana hastalığı ilk olarak 1980’li yıllarda İngiltere’de, priyonların enfekte olmuş sinirlerden etlere bulaşma yoluyla yayıldığı belirlendiği zaman geniş ölçüde endişeye yol açmıştı.
Kuru adı verilen benzer bir durum ise, Papua Yeni Gine’de ailelerindeki ölü insanları tüketmeleriyle ünlü olan bir toplulukta farkedilmişti.
Araştırmacılar, diyabette prion benzeri işleyişleri test etmek için sağlıklı insanlardan ve geniş miktarlarda insan IAPP’si üretmesi için genetik olarak değiştirilmiş farelerden pankreas dokusu kültürü yaptılar.
Tip 2 diyabet sahibi yaşlı farelerden madde eklendiği zaman, IAPP plakları iki doku kültürü takımında da oluştu.
Bilim insanları, bu kümelerin petri kabı dışında meydana gelip gelmediğini test etmek için, diyabetik deneklerden alınan pankreas maddelerini ve amiloid plakları, gen aktarımlı farelere enjekte ettiler.
Her iki vakada da plaklar gelişti ve fareler tip 2 diyabet belirtileri gösterdi.
Teksas Üniversitesi’nden baş araştırmacı Claudio Soto, Science dergisinden Mitch Leslie’ye şöyle söylüyor: “Sadece bu protein kümelerini vererek, tam gelişmiş hastalığa sebep olabiliyoruz.”
Fakat fazla paniklememeniz gerekiyor, çünkü iletilebilir bir diyabet ‘etmeninin’ bu şekilde gösterilmesi, bunu tam olarak bulaşıcı bir hastalık yapmaz.
Soto, “grip gibi değil,” diyerek bu duruma vurgu yapıyor.
Araştırmacılar, geniş miktarlarda IAPP oluşturmak amacıyla mühendislik uygulanmış farelerin pankreaslarına plakları doğrudan enjekte etmek için çok büyük mesafeler katettiler ve bu durum, bulaşıcı maddenin bireyler arasında kolay şekilde nakledilmesini göstermekle aynı şey değil.
Fakat bu, tip 2 diyabetin annelerden çocuklara (ve ayrıca muhtemelen bazı kan nakillerinde) yayılmasına işaret eden epidemiyolojik çalışmalara yeniden bakmak için bir teşvik niteliği taşıyor.
Keşif aynı zamanda tip 2 diyabetin oluştuğu ve pankreas üzerinden yayıldığı yeni bir yol ortaya atarak, erken teşhis ve yeni tedaviler için umut veriyor.
Bu araştırma The Journal of Experimental Medicine bülteninde yayınlandı.
ScienceAlert
