Kargagillerin (kuzgunlar ve kara kargalar) kuş beyinli olmadığını hepimiz biliyoruz. Kendileri, bu yılın başlarında yiyeceğe ulaşmak için kağıttan bir alet yaptılar ve bilim insanlarını şaşkına çevirdiler.
Şimdiyse aynı şeyi başka bir kuş yaptı: Goffin Kakaduları (Cacatua goffiniana), mukavvayı bir alet şeklinde kopararak, yemeğe ulaşabileceklerini gösterdi.
“Ne yani; bir tanesi yaptı diye, hepsi mi yapabiliyor?” diyebilirsiniz.
Valla sayın okurlar; kargagiller akıllı olmalarıyla meşhur. Kendileri doğada da sürekli alet kullanıyorlar ve alet bulamazlarsa, kendileri alet yapıp yiyeceklere erişiyorlar (üstelik, buldukları bazı aletler çok müthiş!).
Diğer kakadu türleri, doğada alet kullanırken görülmesine rağmen, Goffin kakadularının alet kullandığı görülmemişti; ayrıca kendileri ne yuva yapıyor, ne de yiyecek saklıyorlar (bu iki davranış da, kuşlarda alet kullanımının gelişmesinde önemli bir adım olarak düşünülüyor).
Bununla beraber bu küçük papağanlar, geçmişte kargagillere benzeyen bazı önemli beceriler göstermişlerdi.
Kakadular, kargagiller gibi alet kullanırken görülmüşlerdi; kargalar gibi, kendilerine hakim olabiliyorlar; yine kargalar gibi, karmaşık ve çok adımlı bulmacaları çözebiliyorlar; ayrıca vahşi kargalar gibi de, dal parçalarını ve telleri bükerek, onları erişmesi zor olan yiyeceklere uzanmak için gereken şekillere sokabiliyorlar.
Fakat burada sözü edilen marifet biraz farklı. Kakadular burada, bir mukavva parçasına bakıyorlar ve yalnızca ufak bir deliğin içerisinden erişilebilen yiyeceğe ulaşmak için, ihtiyaç duydukları şekli hesaplıyorlar; gerçi her zaman da başarılı olamıyorlar.
Viyana Veteriner Tıbbı Üniversitesi’nin Goffin Laboratuvarı‘nda çalışan araştırmacılar, bu araştırmaya koyulurken iki soru sormuşlar. Araştırmacılar tezlerinde şöyle yazıyor: “Goffinler, yaptıkları aletlerin niteliklerini değiştirip çabadan tasarruf ediyorlar mı?”
“Eğer öyleyse, alet üretimi esnasındaki amaçlarıyla bağlantılı olarak, yaptıkları aletlerin niteliklerine ne kadar dikkat ediyorlar?”
Deney, Endonezya’ya özgü kuşlar olan altı Goffin kakadusu üzerinde yürütülmüş. Deneyde basit bir düzenek yer alıyormuş. Uzun ve saydam bir kutuya yiyecek ödülü yerleştirilmiş; yiyeceğe yalnızca küçük bir delikten erişilebiliyormuş ve yiyecek aşağıya düştüğü zaman, kutunun ön tarafında yer alan açık bir yere yuvarlansın diye de bir yokuş varmış.
Kakadu yiyeceği görebiliyormuş fakat yardım olmadan ona ulaşamıyormuş. Kutunun önüne bir mukavva parçası yerleştirilmiş.
Araştırmacılar, kokodoların uzun ve ince bir mukavva parçası oluşturarak, onu delikten geçirip gevşek halde duran yiyeceğe vurduklarını keşfetmişler. Daha sonra ise kuşların, yiyecek kutuda hareket edip yaklaştığı veya uzaklaştığı zaman, mukavvadan yaptıkları çubuğun uzunluğunu buna göre ayarladıklarını bulmuşlar.
Araştırmacıların ileri sürdüğüne göre, deney ilerledikçe kuşlar daha uzun aletler yapmaya başlamış ve bunu yapmalarının sebebi de, eğer yiyecek düşündüklerinden daha uzağa giderse diye, tedbirlerini baştan almalarıymış.
Ancak, genişlik konusunda zorlanıyor gibi görünüyorlarmış. Erişim deliği daraltığı zaman, kuşlardan sadece bir tanesi delikten geçecek kadar ince bir alet yapabilmiş. Bu durumun, mukavvayla ilgili bir kısıtlama olup olmadığı belli değil; belki de kuşların mukavvayı çubuk haline getirirken kullandıkları yöntem, çubuğun darlığına sınır getiriyordur.
Veyahut kuşlar, daha dar bir deliğin, daha dar bir alet gerektirdiğini anlamıyorlardır. Kakaduların daha kolay şekillendirebileceği bir malzemeyle daha fazla deney yapılması, bu durumun anlaşılmasına yardımcı olabilir. Ancak araştırmacılar bunun algısal bir sınır değil, fiziksel bir sınır olduğunu düşünüyorlar.
Viyana Tıp Üniversitesi’nde çalışan hayvanbilimci Alice Auersperg, şöyle söylüyor: “Duruma bağlı olarak farklı uzunlukta parçalar üretip bunları sokmaları veya kenara atmaları; kakaduların aslında alet yapma davranışlarını tahmin edilen yönde değiştirebildiklerini, fakat isabet bakımından bazı sınırlar bulunduğunu akla getiriyor.”
Bu kuşlar ile kargagiller arasında önemli bir ayrım var. Algısal deneylerin yapıldığı çoğu kara karga ve kuzgun, vahşi doğada yakalanıyor ve sadece kısa bir süreliğine tutulup, deney sona erdiği zaman serbest bırakılıyor.
Bu deneyde yer alan altı Goffin kakadusunun hepsi de elde büyütülmüş ve daha önce hepsinin de alet yapımıyla ilgili deneyimi varmış.
Hatta iki tanesi, daha önce mukavvadan aletler yapmış. Bu durum onların zekasından bir şey eksiltmiyor fakat akıllı olmayı, tekrarlı deneyimler yoluyla çevrelerinden öğrenmiş olabileceklerini akla getiriyor.
Fakat durum böyle olsa bile, bir kere elde edilen bulgular ilginç; çünkü bu kuşlar vahşi doğada alet arama, yapma veya kullanma eğilimi göstermiyorlar.
Bu durum, onların belki de gezegen üzerindeki en zeki kuş olduğu düşünülen kuşlar kadar; hatta belki de bunlardan daha akıllı olabileceklerini gösteriyor.
Ayrıca, hayvan zekasının karmaşıklığı konusunda kesinlikle bazı ilginç soruları ortaya çıkarıyor. Eğer akıllı bir kakadu yeteneklerini kullanmıyorsa, kendisi hâlâ akıllı mıdır?
Takımın araştırması, PLoS One bülteninde yayınlandı.
ScienceAlert
Cennet papağanımı salonda ışık göen bölgede bırakmıştım ve yuvasına kağıt atmıştım önceden (kağıt kemirmeyi seviyor belki de yuvasının zeminini yumuşatmak istiyor). Bu kağıdı, yuvasına giren ışığı kapatmak için yuvanın daire kapısının önüne koymuştu. Aslında bakçak olursak bir çok papağan türünde malzeme kullanımı var ve öğrenme yetisi de var. Bir başka örnek verecek olursak papağanımın kafesinin dışında girebilceği dikdörtgen bir yuvası var ve bu yuva yukardan açılıyor. Yuvası nasıl açıp kapadığımı gözledikten sonra kendisi içerdeki çıkıntıdan gagasıyla ittirerek yuvayı açmaya başladı.