İnsanların çeşitli kan grupları var. Bazı kan grupları daha yaygınken, diğerleri daha nadir görülüyor. Peki kan grupları neden farklı ve bu gruplar nasıl belirleniyor? Kan nakli olmamız gerekirse ve yanlış gruplu kan alırsak ne olur?
Neden farklı kan grupları var?
Kan gruplarından bahsedilince, aslında her şey antijenlerle ilgili. Antijenler, kan hücreleri de dahil olmak üzere hücrelerimizin içerisinde yüzeyinde bulunan çeşitli şeker ve proteinlere deniyor. Kırmızı kan hücrelerinizde hangi antijenlerin olduğu (veya olmadığı), kan grubunuza bağlı. Antijenler genetik olarak belirleniyor; diğer bir ifadeyle kan grubunuz, anne babanızın genlerinin birleşiminden geliyor.
Sekiz temel kan grubu var
Toplamda sekiz temel kan grubu bulunuyor. Muhtemelen bunu biliyordunuz. Fakat ilerlemeden önce, hızlı bir hatırlatma yapalım.
Temel kan grupları şunlar:
- A pozitif
- A negatif
- B pozitif
- B negatif
- AB pozitif
- AB negatif
- 0 pozitif
- 0 negatif
A mı, B mi, AB mi yoksa 0 mı?
Peki tüm bunlar ne anlama geliyor? A, B ve 0 harflerinin anlamı ne?
Kan grubunuzun A mı, B mi, AB mi yoksa 0 mı olduğu, kırmızı kan hücrelerinizde belli tip antijenlerin (A ve B isimli) olup olmamasına bağlı.
Pozitif ve negatif ne oluyor?
Rh (Rhesus sistemi) pozitif (+) veya negatif (-), bir insanın kırmızı kan hücrelerinin yüzeyinde D proteini adı verilen bir antijen molekülünün bulunup bulunmadığını belirtiyor. Eğer D proteini varsa, kan grubu Rh pozitif oluyor.
Kan grupları nasıl belirleniyor?
A antijenli hücreler A grubu kanı meydana getiriyor; B antijenli hücreler B grubu kanı meydana getiriyor; hem A, hem de B antijenli hücreler AB grubu kanı meydana getiriyor ve ne A, ne de B antijeni içeren hücreler ise 0 grubu kanı meydana getiriyor.
A veya B antijenlerinin var olup olmaması, bize dört temel kan grubunu sağlıyor:
- A kan grubundaki kırmızı kan hücrelerinde sadece A antijenleri bulunuyor
- B kan grubundaki kırmızı kan hücrelerinde sadece B antijenleri bulunuyor
- AB kan grubundaki kırmızı kan hücrelerinde sadece AB antijenleri bulunuyor
- 0 kan grubundaki kırmızı kan hücrelerinde ne A, ne de B antijenleri bulunuyor
Bu antijenler ile birlikte, kan plazmasında belirli antikorlar üretiliyor. Bu antikorlar, hayatınızın ilk birkaç yılında karşılaştığınız besinlere, bakterilere ve virüslere cevap olarak üretiliyor. Antikorlar, kırmızı kan hücrelerinizde bulunmayan antijenlere dayalı olarak üretilen özel bağışıklık proteinleridir. Örneğin sizde A antijenleri varsa, vücudunuzda sadece B karşıtı antikorlar oluşur. Bu sebeple:
- A kan grubunun kan plazmasında B karşıtı antikor var
- B kan grubunun kan plazmasında A karşıtı antikor var
- AB kan grubunun kan plazmasında ne A, ne de B antikoru var
- 0 kan grubunun kan plazmasında hem A, hem de B antikoru var
Yanlış kanı alırsak ne olur?
Tüm bunlar, en önemli şeyin doğru kan grubunu almak olduğunu gösteriyor. Çünkü vücudunuza kendisinde bulunmayan bir antijen sunulursa; vücudunuz kollarını açıp onu karşılamak yerine, onu davetsiz misafir şeklinde tanımlar. Bağışıklık sisteminiz saldırı haline geçer ve bu tanınmayan ziyaretçilerle mücadele etmek için antikorlar üretilir.
Yanlış kan nakli yapıldığı zaman, antikorlar bu yabancı antijenlere bağlanarak saldırıya geçer ve kırmızı kan hücrelerinin kümelenmesine yol açarlar. Ufak miktarda kan aktarıldığı zaman bu belki sorun olmayabilir. Reddedilen kan, böbrekler tarafından süzülür. Fakat büyük miktarda kan verildiğinde, böbrekler bununla başa çıkamayabilir ve sonucunda böbrek yetmezliği ve belki de ölüm meydana gelebilir. 0 kan grubunda hiç antijen bulunmadığından, bu kan grubuna sahip kişiler herkese kan verebilir.
Kan grupları nasıl belirlenir?
Kan grubu belirlenirken, kanınızdan bir numune alınıyor ve bu numune, A ve B karşıtı antikorlar ile karıştırılıyor. Ardından, kan hücrelerinin kümelenip kümelenmediğine bakılıyor. Eğer hücreler kümelenmişse, kanınız bu antikorlardan biriyle tepkime girmiştir demek.
İkinci yöntem ise ters belirleme şeklinde adlandırılıyor ve kanınızın hücre içermeyen sıvı kısmı (serum), A ve B grubu olduğu bilinen kanla karıştırılıyor.
Yukarıda bahsedilen iki yöntemle, kan grubunuz doğru şekilde belirlenebiliyor.
Yazarlar: Yardımcı Profesör Catherine Hyland ve Profesör Robert Flower/Avustralya Kızılhaç Kan Hizmeti. Çeviren: Ozan Zaloğlu.
