Bilim insanları, tekil hücrelerde hangi genlerin faal olduğunu belirleyebilen yeni bir yöntem sayesinde Parkinson hastalığında ölen alt beyin hücresi türlerini keşfetmiş.
Sarsıntı ve hareket etmede zorlanmayla sonuçlanan ilerleyici bir hastalık olan Parkinson hastalığının, beynin kara madde (substantia nigra) şeklinde adlandırılan kısmındaki hücrelerin kademeli şekilde ölmesiyle bağlantılı olduğu onlarca yıldır biliniyor. Söz konusu hücreler, dopamin adı verilen ve hareket kontrolüyle ilişkili olan bir sinyalleşme kimyasalı üretiyor. Fakat hücrelerin tam kimliği şimdiye kadar tespit edilememiş.
Massachusetts Teknoloji Enstitüsü ve Harvard Üniversitesine bağlı Broad Enstitüsünde çalışan Evan Macosko, Parkinson hastalığına yönelik ilaçların dopamini çeşitli şekillerde yükselttiğini ancak etkilerinin zamanla azalma eğilimi sergilediği için daha iyi tedavilere ihtiyaç duyulduğunu belirtiyor.
Macosko’nun araştırma takımı, Parkinson hastalığı bulunmayan ve öldükten sonra araştırma yapılması için beyinlerini bağışlamayı kabul eden sekiz insanın kara maddesindeki hücreleri incelemiş.
Araştırmacılar tekli hücre RNA dizilemesi adı verilen ve bir dokudaki hücrelerin tek tek analiz edilerek, hangi genlerin etkin olup protein ürettiğini görmeyi sağlayan görece yeni bir yöntem kullanmışlar. Kara maddenin içerisinde, dopamin üreten 10 farklı alt hücre türü olduğunu keşfetmişler.
Araştırmacılar daha sonra aynı yöntemi, ya Parkinson’la ya da Levi cisimli demans adı verilen benzer bir rahatsızlıkla ölen 10 insanın beyinlerinde kullanmışlar. Sadece bir alt hücre türünde azalma olduğunu keşfeden araştırmacılar, bu alttüre ait pek çok hücrenin hayatta olan insanlarda öldüğünü düşünüyor.
Sağlıklı bir yetişkinin beyninde bu hücrelerden yaklaşık 100.000 tane bulunuyor. “Çok ufak bir altküme” diyor Macosko. “Sanki samanlıkta iğne aramak gibi.”
Macosko, bulguların Parkinson’un sebeplerini daha iyi anlamaya ve olası tedavilerin değerlendirilmesine yol açacağını düşünüyor. Örneğin bu hücreler bir kapta yetiştirilirse, üzerlerinde yeni ilaçlar test edilebilir. Bazı araştırma grupları, Parkinson’lu insanların beyinlerine nakledilebilecek dopamin üreten hücreler de geliştirmeye çalışıyor.
Bulgular geçtiğimiz hafta Nature Neuroscience bülteninde yayımlandı.
Yazar: Clare Wilson/NewScientist. Çeviren: Ozan Zaloğlu.
