Gazlı içeceklerdeki baloncuklar, tat alma cisimciklerini yüzlerce yıldır gıdıklıyor. Fakat her güzel şey sönüp gider ve gazozun kabarcıkları da sonunda kaybolur. Peki ama neden?
Görünüşe göre meşrubatlarda bulunan gaz, baloncukları dışarı çıkmaya zorluyor.
Karbonatlı içecekler, karbondioksit baloncuklarının üretim sırasında sıvıya eklenmesi sayesinde köpürdüyor. Amerikan Kimya Derneği üyesi ve kimya danışmanı Mark Jones, Live Science sitesine “Şeker ve tuzun suda çözünmesiyle aynı şekilde çözünüyorlar” diyor.
Karbondioksit veya CO₂, Columbia Üniversitesi İklim Ana Bilim Dalına göre havadan 1,5 kat daha ağır. Sadece bu gerçeğe bakacak olursanız, CO₂’nin havaya yükselmesini beklemezsiniz.
Fakat gazlı içecekler, başlangıçta karbondiokside aşırı derecede doymuş oluyor. Bunun sonucunda fiziksel kimyada Henry kanunu olarak bilinen bir ilke yoluyla gaz, içecekten kaçmasına sebep olan basınçlara maruz kalıyor. Britannica ansiklopedisine göre İngiliz kimyacı William Henry, Henry kanununu 1803 yılında çıkarmış. Henry kanunu bir sıvıdaki çözünmüş gaz miktarının, aynı gazın sıvının etrafındaki basıncıyla orantılı olduğunu belirtiyor. Bir gazın sıvıya giriş ve çıkışını bu kanun etkiliyor.
Şekerli ve Gazlı İçecek İçmek Hücrelerinizi Daha Hızlı Mı Yaşlandırıyor?
Kimya ve ilaç endüstrisi alanlarında 40 yıllık deneyimi bulunan analitik kimyacı ve kimya danışmanı Joe Glajch, asitli içecek şişeye veya kutuya konulduğunda içeceğin üstündeki alanın genelde standart atmosfer basıncının (101,325 kilopaskal) biraz üzerindeki karbondioksitle doldurulduğunu belirtiyor. Hal böyle olunca içecekteki karbondioksit, Henry kanunu sebebiyle sıvının içerisinde kalıyor.
Gazlı içecek ilk kez açıldığında, bu basınçlı karbondioksit havaya karışıyor. “Kaçan bu gaz, yeni içeceği açtığınız zaman çıkan fıss sesini ortaya çıkarıyor” diyor Glajch.
Columbia Üniversitesi İklim Ana Bilim Dalına göre karbondioksit, Dünya atmosferinin yaklaşık %0,04’ünü oluşturuyor. Gazlı içecek havaya maruz bırakıldığında, Henry kanunu sebebiyle meşrubattaki karbondioksit doğal olarak havadaki yoğunluğun aynısına ulaşmak istiyor.
Bu yüzden, “Bir kutu veya şişedeki gazoz uzun süre açıkta durursa, içerisinde çözünmüş halde bulunan karbondioksit nihayetinde baloncuklarla dışarı çıkar; dışarıdaki havada bulunan karbondioksit ile denk hale gelmek ister” diyor Jones. “Böylelikle sodanın asidi kaçmış olur.”
Gazlı içecek kutusunu veya şişesini salladığınızda, içindeki karbondioksidin daha hızlı kaçmasına yardımcı olursunuz. Çalkalama işlemi, şişe veya kutudaki boş alanda bulunan havayı sıvının geri kalanıyla karıştırır ve bunun sonucunda baloncuklar ortaya çıkar. Bu baloncuklar, sonrasında çekirdeklenme bölgesi görevi görür; yani atomların ve moleküllerin bir araya geldiği noktalara dönüşürler. Bu biraz havadaki tozun kar tanelerinin oluşmasına yardım etmesine benziyor.
Bu çekirdeklenme bölgeleri, içecekteki küçük karbondioksit baloncuklarının bir araya gelmesine yol açar. Jones, sonuç olarak ortaya çıkan daha büyük boyutlu baloncukların, sıvının yüzey geriliminden (sıvı moleküllerinin birbirinden ayrılması için gereken enerji) daha kolay kaçabildiğini söylüyor.
“Aynı şey, bir çay kaşığı tuz veya şeker dökecek olsaydınız da gerçekleşirdi” diyor Glajch. Karbondioksit kaçarken, “katı toz tanecikleri de çekirdeklenme bölgeleri gibi davranıp asitli içeceği köpürtür.”
Yazar: Charles Q. Choi/Live Science. Çeviren: Ozan Zaloğlu.
