Ev içinde yemek pişirirken ve temizlik yaparken hangi kimyasalları soluyorsunuz ve bu kimyasallar zararlı olabilir mi? Colorado Eyalet Üniversitesinde (CSU) çalışan kimyagerler, bu soruların cevabıyla ilgili sert bir başlangıç yapmış.
2018 yılında, CSU Kimya Bölümünde yardımcı profesör olarak çalışan Delphine Farmer’in eş öncülüğünde sıradan bir evin hava kimyasının incelenmeye çalışıldığı ortak bir araştırma deneyi yürütülmüş. HOMEChem adı verilen bu deneyde, 13 üniversiteden 60 bilim insanı Austin – Texas Üniversitesinde bir evi test etmek için bir araya gelerek yemek pişirme ve temizlik yapma gibi sıradan ev işleri yapmışlar. Deney sonucunda ortaya çıkan kimyayı belgelemek için ise gelişmiş aygıtlar kullanılmış. HOMEChem adı verilen çalışma, Sloan Vakfı tarafından desteklenmiş.
Farmer’ın CSU’daki araştırma takımı, Environmental Science & Technology bülteninde yayımlanan yeni bir makalede HOMEChem esnasında toplanan dev miktarda veriyi sağlık üzerindeki etkilerine göre çözümlüyor. Bilim insanları, gözlemledikleri kaç bileşenin bilinen insan toksinlerinden olduğunu veya ABD Çevre Koruma Dairesi’nin yeni modellerine göre insan toksinleri olabileceğini belirlemiş. Bu gibi bileşenlerin çoğu düşük miktarlarda yayılıyor ve düzgün bir havalandırmayla temizlenebiliyor. Fakat hem iç mekanlardaki tekil bileşenlerin hem de bunların karmaşık karışımlarının sağlık üzerinde ne gibi etkiler oluşturdukları çok iyi anlaşılmış değil.
Bu deneyden önce kariyerinin büyük bir bölümünü daha ‘geleneksel’ dış mekan hava toksinlerini ölçerek geçiren atmosfer kimyacısı Farmer, “İç mekan havası sizi öldürmez fakat iç mekandaki havada, dış mekana göre çok daha fazla ve sıklıkla da çok daha yüksek seviyelerde bilinen ve muhtemel hava toksinleri olduğunu keşfettik; özellikle de yemek pişirirken” diyor.
Araştırmacılar, pişirme faaliyetleri sonucunda bazıları orman yangını dumanında görülenlere benzeyen olası toksik bileşenlerin daha yüksek miktarlarda ortaya çıktığını keşfetmiş. Farmer, bu durumun kendisine mantıklı geldiğini çünkü orman yangınının da ‘uç noktadaki bir pişirme şekli’ olduğunu söylüyor.
Yazar: Anne Manning/Colorado Eyalet Üniversitesi. Çeviren: Ozan Zaloğlu.
