O korkunç dönüş uçuşunun, geçirdiğiniz eğlenceli zamanı gölgede bırakmasına izin vermeyin.
Bir tatil sadece birkaç gün veya birkaç hafta sürebilir fakat hatırladığınız müddetçe sizinle kalır. Üstelik anılar eğlenceli şeylerdir; her zaman gerçeği yansıtmazlar.
Hafızanın ilginç yönlerinden biri de budur: Beyin, yaşanan bir deneyimin tamamını eşit şekilde hatırlamak yerine, o şeyin seçili parçalarına odaklanır. İnsanlar ayrıca orta kısımlar yerine bitişleri hatırlamaya daha fazla eğilim gösterir.
Duke Üniversitesi’nde insanların karar verme davranışı üzerine çalışan Profesör Dan Ariely, “Tatil üç kısımdan oluşur: Tatile gitmeden önceki zaman, tatil zamanı ve tatilden sonraki zaman” diyor. Ariely aynı zamanda bir davranış iktisatçısı; yani psikolojiyi kullanarak ekonomiyi açıklıyor.
“En kısa olanı, tatil sırasında geçen zamandır” diye devam ediyor Ariely. “Bu yüzden, beklenti olan önceki zaman ile anı olan sonraki zamanı daha fazla düşünmemiz gerekir.”
Bu durum ise sadece eğlenceli olan değil, aynı zamanda hatırlanabilir olan zamanları da nasıl meydana getireceğimizi düşünmemiz gerektiği anlamına geliyor
Bir hafta boyunca sahilde oturup meyve kokteyli içmek rahatlatıcı olabilir, fakat pek anı oluşturmaz. Ariely, bu noktada muhtemelen günlerin birbirine karışacağını söylüyor.
Bu yüzden çeşitlilik olması önemli. Farklı tecrübeler, gelecekte farklı anılara dönüşür. Fakat güzel bir yolculuk yapmak için bir gün Amazon ormanlarında kürek çekerken, diğer gün Paris’e alışveriş yapmaya gitmeniz gerekmiyor.
“Küçük değişiklikler de olabilir: Bir gün kayak, bir gün snowboard, diğer gün kızakla kaymak gibi” diye açıklıyor Ariely. “Uzun vadeye dönük bir şey öğrenmeyi de düşünmeliyiz ki bu anı daha yoğun olsun.”
Bilim insanları yaptıkları bir çalışmada, kolonoskopi yaptıran iki grup erkeği incelemişler. Doktorlar ilk gruptaki erkeklere sıradan kolonoskopi uygulamış fakat ikinci grupta işleri değiştirmiş. Bu erkeklere de diğerleriyle aynı tıbbi işlemler uygulanmış ancak doktorlar son bölüme biraz daha acısız fakat yine de rahat olmayan birkaç dakikalık kolonoskopi eklemişler.
Erkeklerin ilk ve daha kısa olan tedaviyi tercih ettiğini düşünebilirsiniz. Fakat aslında, daha uzun sürse bile ikincinin daha iyi olduğunu düşünmüşler. İkinci deneydekiler, yıllar sonra yapılan takip kolonoskopileri için de daha fazla geri dönmüş.
Bilim insanlarına göre bunun sebebi, erkeklerin beyinlerinin kolonoskopilerin bitişlerine daha çok dikkat etmesi olabilir. Daha uzun süren kolonoskopi, genel olarak daha ağrılı olmuş olabilir fakat bitişte o kadar yoğun ağrı olmadığından, beyin bütün süreci daha rahatmış gibi hatırlamış olabilir. Bitişlerin ortalardan neden daha önemli olduğuna yönelik iyi bir kanıt…
Bu gerçek, sadece kolonoskopilerde geçerli değil. Benzer şekilde, bir tatilin sonu da ortasına göre daha çok göze çarpıyor. Fakat bir yolculuğun son ayağı genelde sıkıcı ve sinir bozucu olduğundan, bu da talihsiz bir durum olabilir.
“Otelden ayrılıp ücreti ödüyorsunuz, uçağa biniyorsunuz ve valizinizi yanlış yere koyuyorlar, eve gidiyorsunuz ve çamaşır yıkamanız gerekiyor” diyor Ariely. “Bir tatilin olumsuz şekilde bitmesi pek hoş değil ama böyle şeyler oluyor.”
Karşılığında, tatilleri aslında olduklarından daha kötüymüş gibi hatırlıyorsunuz. Fakat endişelenmeyin; bunun bir çözümü var. Otel masraflarını ödemekten veya valizinizi kaybetmekten kaçınamayabilirsiniz ancak tatilin bu sinir bozucu kısımlarına odaklanmaya mahkum değilsiniz. Seyahatinizi değiştirip farklı şekilde bitmesini sağlayabilirsiniz.
Ariely, bir tatili simgesel olarak geç bitirmeyi öneriyor. Eve geldikten ve çamaşırları yıkadıktan sonra, bir gün daha tatil ilan edin. Şehirde eğlenceli bir şey yapabilir ve hatta sadece tatil fotoğraflarına bakıp, yanınızda getirdiğiniz egzotik yiyecekleri yiyebilirsiniz. Böylelikle çok daha güzel olan bu bitiş zihninize kazınacak ve tüm o güzel anıların, herhangi bir yolculuktan çok daha uzun sürmesini sağlayacaksınız.
Yazar: Ilana E. Strauss/Popular Science. Çeviren: Ozan Zaloğlu.
