Kara deliklerin ve bebeklerin ortak noktası pek yok gibi görünüyor fakat bir konuda önemli derecede birbirlerine benziyorlar: Her ikisi de bir şey yerken etrafı dağıtıyor ve arkalarında bir şey yendiğine dair bol miktarda kanıt bırakıyorlar.
Fakat biri geride makarna parçaları veya yoğurt döküntüleri bırakırken, diğeri akla durgunluk veren boyutta bir bilanço meydana getiriyor. Bir kara delik bir yıldızı yuttuğunda, gökbilimcilerin “gelgit bozulması olayı” adını verdikleri bir olgu ortaya çıkarıyor. Talihsiz yıldızın ufalanmasına, kara deliğe ev sahipliği yapan galaksideki tüm yıldızların toplam ışığından daha parlak ışınım patlaması eşlik ediyor. Bu ışınım aylarca, hatta yıllarca sürebiliyor.
Arizona Üniversitesi Steward Gözlemevinde doktora sonrası araştırma görevlisi olan Sixiang Wen’in öncülüğündeki bir araştırma takımı, The Astrophysical Journal bülteninde yayımlanan makaleye göre J2150 şeklinde bilinen bir gelgit bozulması olayının yaydığı X-ışınlarını kullanarak, kara deliğin hem kütlesini hem de dönüşünü ilk defa ölçmüş. Bu kara delik, yapılan gözlemlerden uzun süredir kaçan özel bir tür; yani orta kütleli bir kara delik.
Makalenin eş yazarı ve Arizona Üniversitesinde gökbilim profesörü olan Ann Zabludoff, “Bu kara deliği bir yıldız yerken yakalayabilmiş olmamız, başka türlü görülemeyecek bir şeyi gözlemleme konusunda önemli bir fırsat sunuyor” diyor. “Üstelik sadece bu da değil; oluşan parıltıyı analiz ederek, yakalaması zor olan bu kara delik sınıfını daha iyi anlamayı başardık. Bahsini ettiğimiz kara delikler, galaksilerin merkezlerindeki kara deliklerin büyük çoğunluğunu meydana getiriyor olabilir.”
J2150 parıltısını gözlemlemede kullanılan X-ışını verilerini yeniden analiz eden ve bunu karmaşık kuramsal modeller ile karşılaştıran araştırmacılar, söz konusu ışıltının aslında talihsiz bir yıldız ile orta kütleli bir kara deliğin karşılaşmasından kaynaklandığını göstermişler. Bahsi geçen orta kütleli kara delik, Güneş’in kütlesinin yaklaşık 10.000 katı kadar ağır. Bu ağırlık, bir kara delik için oldukça düşük bir kütle.
“Ölü yıldızın enkazıyla oluşan iç diskteki X-ışını yayılımları, bu kara deliğin kütlesiyle dönüş şeklini çıkarıp onu orta boyutlu bir kara delik şeklinde sınıflandırmamızı sağladı” diyor Wen.
Süperkütleli kara deliklere ev sahipliği yapan büyük galaksilerin merkezlerinde çok sayıda gelgit bozulması olayı görülmüş. Birkaç tanesi de, orta boyutlu kara delikler barındırıyor olabilecek ufak galaksilerin merkezlerinde gözlenmiş. Fakat önceki veriler, tekil bir gelgit bozulması ışıltısının orta boyutlu bir kara delikten kaynaklandığını kanıtlayacak kadar detaylandırılmamış.
Yazar: Daniel Stolte/Arizona Üniversitesi. Çeviren: Ozan Zaloğlu.
