Her zaman içkileri soğutmayı unutuyorsunuz. Her nedense hamburgerler hazırlanır, süsler takılır, fakat yemek başlamadan on beş dakika önce ılık birayla kalakalırsınız.
Artık böyle olmak zorunda değil. Bilimin bu konuda bize yardım edebileceği bir şey varsa, o da termodinamik. Asıl problem tam olarak şu; bir metal (veya cam şişe) içerisinde bulunan sıvının ısısını en hızlı şekilde nasıl düşürebilirsiniz?
Tuzlu su yöntemi
İçecek soğutmanın en basit ve pratik yolu budur çünkü gerekli malzemeler neredeyse herkeste vardır. İşlem basit:
- Bir kabı buz, su ve bir sürü tuz ile doldurun. Burada tuzu aşırıya kaçırmayın fakat buzu abartabilirsiniz. İçeceklerin etrafına yeterince su eklediğinizden emin olun çünkü bu sayede içindeki biraların soğuması için maksimum yüzey alanı sağlarsınız.
- Kutu veya şişelerinizi olabildiğince su altında bırakın. Buzlu suyun kabın her tarafında akmasını istiyorsanız, şişeleri çok sık bir şekilde yerleştirmediğinizden emin olun. İçeceklerinizi üstten bir soğutucuya koyduysanız, üstünü kapatın.
- 5 dakika bekleyin.
- Bu kadar! Soğuk biranın keyfini çıkarın.
Tuzlu su neden işe yarıyor
Saf su 0 °C‘de donar. Tuzlu su bundan daha soğuk olduğunda da sıvı halde kalabilir. Bunu lisedeki kimya dersinden hatırlıyor olabilirsiniz; buna “donma noktası düşürme” deniyor. Sebebiyse tuzun suda erimesinin suyun donma noktasını düşürmesi. Sofra tuzu, su moleküllerinin buz olarak adlandırdığımız kristal yapıyı oluşturma kabiliyetine müdahale eden sodyum ve klorür iyonlarına ayrılır. Bu da çözeltinin donması için daha soğuk olması gerektiği anlamına geliyor.
Bu arada suda çözülmüş olan tuz suyun kaynama noktasını da yükseltir. Rivayete göre eğer suyun kaynamasını istiyorsanız ona tuz eklememelisiniz. Bu durum teknik olarak doğru olsa da, yemek yaparken eklediğiniz tuz miktarı suyun kaynama noktasında önemli bir değişiklik yapmıyor.
Şimdi, bira soğutmaya dönelim.
Eğer biranızı buzlu su banyosuna koyarsanız, biranız etkili bir şekilde soğur çünkü sıvılar ısıyı iyi iletir. Buzlu su ısıyı biradan alıyor ve bira soğuyor. Fakat normal su banyosuna ne kadar buz eklediğinizin bir önemi yok; ulaşabileceği tek sıcaklık 0 °C ya da biraz daha üstü. Bundan daha soğuk olursa, daha fazla buz bulursunuz. Buzunuzu, buzlu suda eridikten sonra -17 °C’de tutsanız bile sıvı 0 °C noktasından daha soğuk olmaz.
Peki banyoya tuz eklediğinizde neler oluyor? Tuz suyun erime noktasını düşürdüğünden, buza tuz eklerseniz buz erir.Tahmin edebilirsiniz ki bunun sebebi, buzun daha hızlı erimesi. Her nasılsa tuz, buzu normalden daha hızlı ısıtıyor. Fakat aslında olan bu değil. Tuz buzun ısısını yükseltmiyor, buzu aynı sıcaklıkta tuzlu suya dönüştürüyor.
Tuzlu buzlu su, normal suya göre çok daha soğuk olabilir. -17 °C tuzlu su erimiş haldeyken, sıcaklığı normal su gibi 0 °C’ye yükselmez. Bunun yerine suyu -17 °C’ye düşürür. Küvetteki su ile birleşince, bir anda 0 °C’nin altında sulu, tuzlu bir karışım elde edersiniz. Ve su küvetiniz daha soğuk olduğu için biranız daha hızlı soğur.
Peki şişeleri döndürürsek ne olur?
Beş dakika beklemek için çok uzun geliyorsa, soğutma işlemini hızlandırmak için yapabileceğiniz bir şey daha var: Şişeleri çevirin! (Çek! Bırak!)
Su zaten ısıyı mükemmel bir şekilde iletiyor fakat ısıyı şişedeki içeceğe iletmek ya da içecekten şişenin dışına iletmek zaman alıyor. Şişenin içinde kenarda bulunan bira, merkeze göre nispeten daha soğuk oluyor. Aynı şekilde, kabın içinde şişeye yakın olan su da daha sıcak. Şişeleri çevirerek bu eşitsizliği azaltabilirsiniz (çalkalamamak için nazikçe yapın). Bu işlem biradan suya olan ısı aktarımını hızlandırır.
Bu amaca hizmet eden cihazlar satan şirketler var. Tabii eğer biranıza eğlence katmayı henüz düşünmediyseniz, bu işe yarayacak bir cihaz aramazdınız. İcabında, bir kutu sıkıştırılmış hava yardımıyla basit bir dönen cihaz yapabilirsiniz. Veya bir şişeyi matkaba asın, ancak matkabı biraz hareket ettirin ki kutu boyunca bir delik açmayın.
Alternatif olarak, tuz banyosunun işe yaraması için 5 dk bekleyin. Bu sayede kutlamanızı acil servis ziyareti için bölmenize gerek kalmaz.
Keyifli içmeler!
Yazar: Sara Chodosh/Popular Science. Çeviren: Ozan Zaloğlu.
