PeerJ bülteninde yayımlanan yeni bir çalışmada araştırmacılar, pterozorlara giden evrimsel hattın en temel parçası olduğu düşünülen ufak bir sürüngen sunuyorlar. Yeni sürüngene Maehary bonapartei adı verilirken, Faxinalipterus minimus‘un ise daha önce varsayıldığı gibi kanatlı bir sürüngen olmadığı gösteriliyor.
Yedi farklı kurumda çalışan bilim insanları, Rio Grande do Sul eyaletindeki (yaklaşık 225 milyon yıllık) Triyasik dönemden kalma kayalarda keşfedilen Faxinalipterus minimus adlı ufak bir sürüngenin incelemesini sunuyor. 2010 yılında tanımlanan Faxinalipterus, aktif uçma becerisinin geliştiği ilk omurgalıları da barındıran Pterosauria grubuna atanmış. Faxinalipterus‘un orijinal fosili, kafatası dışındaki iskelete ait kemiklerden ve kafatasının bir kısmından (birkaç dişin yer aldığı üst çene kemiği) oluşuyor. Fosiller, 2002 ile 2005 yıllarında Linha Sao Luiz fosil bölgesinde yürütülen iki saha çalışmasında ayrı ayrı bulunmuş. Bu yüzden tüm parçaların aynı tip hayvan ve türe ait olup olmadığı kesin biçimde belirlenememiş. Buna rağmen, o zamanlar tüm kemiklerin Faxinalipterus minimus adı verilen tek bir türe ait olduğu varsayılmış.
Faxinalipterus üzerinde yürütülen yeni çalışma, bunların iki ayrı türü temsil ettiğini ve izole çenenin başka bir hayvana ait olduğunu ortaya koyuyor. Araştırmacıların vardığı bu sonuç, aynı bölgede yakın zaman önce bulunan yeni bir fosil ile karşılaştırma yapılması sayesinde mümkün olmuş. Yeni materyal, üst çene kemiği Faxinalipterus‘a atfedilen üst çene kemiğiyle aynı özellikleri sergileyen ve tam olmayan bir kafatasından oluşuyor. Ek olarak alt çene kemiklerine, kürek kemiğine ve bir takım omurgalara ait parçalar da var. Bu sebeple Faxinalipterus‘un üst çene kemiği, Maehary bonapartei ismi verilen yeni fosilin tanımına dahil edilebiliyor.
Anatomik bir veri tabanı kullanan araştırma takımı, Faxinalipterus‘un lagerpeditlerle yakın akraba olabileceğini belirlemiş. Lagerpeditler, yakın zaman önceki çalışmalarda pterozorların kardeş grubu olarak görülüyor. Lagerpeditler ve pterozorlar, Pterozoromorfa adı verilen daha geniş bir grubu meydana getiriyor. Bu bağlamda yeni Maehary bonapartei türü, Pterozoromorfa içerisinde en ilkel üye şeklinde konumlandırılmış. Çalışmanın eş yazarı Rodrigo Müller, “Yani Faxinalipterus ve Maehary birer pterozor değil ancak onlarla akraba” diyor. “Özellikle Maehary, anatomik özelliklerin pterozaromorfların soy hattı boyunca nasıl uçmaya tamamen uyum sağlayan pterozorlara evrimleştiğinin açıklanmasında önemli bir unsur. Faxinalipterus‘ta 30 cm’lik ve Maehary‘de 40 cm’lik tahmini bir uzunlukla beraber bu türler, bölgedeki fosillerin toplanmaya devam edilmesinin önemini gösteriyor.”
Brezilya’daki Polis Baskını, Keşfedilen En Detaylı Pterozor Fosilinin Kurtarılmasını Sağladı
Yeni türün ismi, Guarani-Kaiowa halkına ait bir ifade olan ve “gökyüzüne bakan” anlamına gelen Ma’ehary kelimesinden geliyor geliyor. Büyüleyici pterozorları da barındıran Pterozormorfların en ilkeli olan türün, sürüngenlerin evrimsel hattındaki konumuna gönderme yapıyor. İsim ayrıca Arjantin’deki omurgalı fosillerinin en tanınmış araştırmacılarından olan ve kısa süre önce hayata gözlerini yuman Jose Fernando Bonaparte’e (1928-2020) bir hürmet niteliği de taşıyor. Rio Grande do Sul’da Brezilyalı taşılbilimcilerle etkin biçimde çalışan Bonaparte, Triyasik dönemde yaşayan ve aralarında Faxinalipterus‘un da yer aldığı nesli tükenmiş pek çok omurgalının toplanması ve tanımlanmasında pay sahibi.
Kaynak: PeerJ. Çeviren: Ozan Zaloğlu.
