Belki fark etmemiş olabilirsiniz ama zeki beyinlerimiz sayesinde, iki burun deliğimiz bazı şekillerde birbirinden bağımsız çalışıyor ve görünüşe göre her birinin ayrı koku duyusu bulunuyor.
ABD’de çalışan bilim insanlarının yeni araştırmalarında vardıkları sonuç bu şekilde. Bulgular, beynimiz ve kokuların işlenme şekliyle ilgili daha fazla şey öğrenmemizi sağlayabilir.
Yeni araştırma, insanlar ve hayvanlar üzerinde yapılan önceki çalışmalara dayanıyor. Bu çalışmalarda beynimizin, burun deliklerimizin her birinden gelen girdileri işlemenin yanısıra bunları bir bütün halinde sentezleyebildiği de gösterilmiş.
“Koklama sistemindeki koku tepkilerine dönük kapsamlı çalışmalar yürütülmesine rağmen, insan koklama sisteminde iki burun deliğinden gelen bilginin nasıl bütünleştiği ve farklılaştığıyla ilgili çok az şey biliniyor” diyor araştırmacılar.
Barrow Nöroloji Enstitüsü, Ohio Eyalet Üniversitesi ve Pensilvanya Üniversitesinde çalışan araştırmacılar, ikili şekilde koku almayı daha yakından incelemek için beyinlerine önceden elektrot yerleştirilmiş 10 epilepsi hastasının yardımından faydalanmış.
Yürütülen deneylerin her birinde, burun deliklerinden birine veya her ikisine saf havadan oluşan kontrol kokusunun yanısıra üç farklı kokudan biri üflenmiş. Birkaç saniye sonra, denekten kokuyu tanımlaması ve sonra kokuyu tespit ederken hangi burun deliğini (sol, sağ veya her ikisi de) kullandığını belirtmesi istenmiş. Bu sırada araştırmacılar, elektrotlar yardımıyla beynin verdiği tepkiye yönelik veri toplamışlar.
Araştırma takımı bir dizi ilginç gözlem yürütmüş. Örneğin aynı koku burun deliklerinin her birine sırayla sunulduğunda, beyinde tıpatıp aynı değil ama benzer bir faaliyetin meydana geldiği görülmüş. Bu durum, ortada bir miktar bağımsızlık olduğunu akla getiriyor.
Dahası, iki burun deliğinden de birlikte koku alındığı zaman iki ayrı faaliyet patlaması olduğu görülmüş. Fakat arada çok kısa da olsa bir gecikme saptanmış. Araştırmacılara göre bu durum, burun deliklerinin her zaman uyum içerisinde çalışmadığına işaret ediyor.
Kokuların tanımlanması ve daha hızlı belirlenmesi söz konusu olduğunda ise burun delikleri arasında bir farklılık saptanmamış. Bu durum, göz ve kulaklarda olduğu gibi bir yerine iki burun deliği bulunmasının faydalı olabileceğini akla getiriyor.
Analizde, koku duyusunun ele alınıp yorumlandığı beynin piriform korteks bölgesine yoğunlaşılmış. Halihazırda bildiğimiz üzere farklı duyularımız da birbirleriyle yakından bağlantılı ki bu durum, bulguların kokunun ötesinde sonuçlar taşıyabileceği anlamına geliyor.
Önceki araştırmalarda, farelerin bir kokunun nereden geldiğini belirlemek için her iki burun deliklerini de kullanarak “ikili şekilde koklayabildikleri” gösterilmiş. Yeni çalışmanın ardındaki araştırma takımı, şimdi bu durumun insanlarda da gerçekleşip gerçekleşmediğini ve burun deliklerindeki zamanlama farklılıkları ile “koku kodlamasının” beyinde nasıl halledildiğini anlamak istiyor.
“Burun deliklerinin ikisinden gelen koku bilgisi, insanlardaki piriform korteksinde geçici olarak ayrılıyor” diyor araştırmacılar.
“Koklama sistemindeki koku kodlaması yönünden önemli sonuçlar barındıran bulgularımız, insanlardaki piriform korteksin geçici ayırma yoluyla her bir delikten gelen koku bilgisinin farklı şekilde temsil edilmesini sağladığına ilişkin kanıt sunuyor.”
Araştırma Current Biology bülteninde yayımlandı.
Yazar: David Nield/ScienceAlert. Çeviren: Ozan Zaloğlu.
