ÇİÇEĞİN KOKUSU BAL ARILARININ ALARM FEROMONLARINI TAKLİT EDİYOR.
Güney Afrika çiçeği Ceropegia sandersonii tozlayıcıları cezbetmek için çok sıradışı bir hilesi var: tehlike içindeki bal arılarının kokusunu taklit etmek. Current Biology’de yayınlanan rapora göre bu bitki, arıların alarm feromonlarında bulunan bazı kimyasalları kullanarak aç sinekleri cezbediyor.
Bir bal arısı, örümcek ya da peygamberdevesi tarafından yakalandığında ağız ve abdomeninde (karın kısmında) bulunan bezlerden kimyasal salgılar. Bu feromonun anlamı diğer arıları yırtıcıya saldırmak için yardıma çağırmaktır. Ancak bu koku ‘otlakçı’ olarak da bilinen Milichiidae familyası üyesi sinekleri de kendine çeker. Avusturya’daki Salzburg Üniversitesinden bitki ekolojisti Stefan Dötterl ‘Bu bileşikler parazitik, besin çalan sinekler tarafından istismar ediliyor.’ diyor.
Sinekler, mücadele içindeki avın üstüne konup beslenmek için vücut sıvılarını aramaya başlarlar. (Döttlerl, bazı arsız böceklerin peygamberdevesinin ağız parçalarından besin çalarken bile gözlemlendiğini belirtiyor)
Dötterl ve ekibi, C. sandersonii ‘nin bu hırsızları kendi lehine nasıl kullandığını gözlemlemiş. Sinekler bitkinin şemsiyeye benzer dış haznesini ziyaret ederken kayıp altındaki tüpün içine düşüyorlar. Geçici olarak çiçeğin iç kısmında kapana sıkışan böcekler isteksiz tozlaştırıcılar olarak amaca hizmet ediyorlar. ‘Sinek muhtemelen çok aç bir biçimde çiçeğin içinden sürünerek çıkıyor ve sonrasında başka bir çiçek tarafından kandırılıyor.’ diyor Dötterl.
Dötterl ve çalışma arkadaşları tozlayıcılarını nasıl kandırdığını araştırmak için C. sandersonii çiçek kokusunu oluşturan her bir kimyasalı incelemişler. Saldırı altındaki (örneğin cam pipetle dürtülmüş) bir bal arısı tarafından oluşturulan ile çiçeğin oluşturduğu bileşikler %60 oranında eşleşiyor.
Bilim insanları, otlakçı sineklerin antenlerine elektrotlar taktıklarında, bu böceklerin çiçekler ve arıların yaydığı bileşiklerin neredeyse yarısına tepki verdiğini gözlemlediler. Bu kimyasalların dördü doğada bulunan diğer sinekleri de cezbetmiş.
Bitkilerin yüzde 4 ile 6sı ‘tozlaştırıcıları hile yaparak cezbediyor’ diye yazmış Dötterl ve çalışma arkadaşları. Bunların arasında çürümüş et kokusunu taklit eden ünlü ceset çiçeği de bulunuyor. Diğerleri ise eşey feromonlarını veya tezek kokusunu kopyalıyorlar.
Yine de C. sandersonii ‘ihanet uğramış hırsız’ stratejisini tozlaşma için uyguladığı tespit edilen ilk çiçeklerden biri. Aynı zamanda paraşüt çiçeği olarak da biliniyor ve bazen süs bitkisi olarak alınıyor. ‘Bazı insanlar salonlarında ne kadar özel bir bitki yetiştirmekte olduklarını bilmiyorlar.’ diyor Döttler. O ve arkadaşları 200 civarında üyesi bulunan Ceropegia cinsinin hangilerinin hırsız sinekleri kandırdığını araştırıyorlar.
