Danimarkalı ve İsveçli araştırmacılar, Grönland’daki buzulların bir kilometre altına gömülü 31 km çapındaki bir gök taşı krateri olan devasa Hiawatha çarpışma kraterinin tarihini ortaya çıkarmışlar. Meteoritin insanların ortaya çıkışından sonra çarptığına yönelik spekülasyonlara bir son veren bu tarihleme işlemi, Dünya’nın dinozor sonrası dönemdeki evriminde ise yeni bir anlayışın kapısını aralıyor.
Kopenhag Üniversitesinin GLOBE Enstitüsünde çalışan araştırmacılar Grönland’ın kuzeybatısındaki Hiawatha çarpışma kraterini 2015 yılında keşfettiğinden bu yana, kraterin yaşıyla ilgili belirsizlikler önemli bir spekülasyon konusu olmuştu. Bu asteroit Dünya’ya 13.000 yıl kadar yakın bir zaman önce, insanlar gezegende uzun süredir ikamet ettiği bir dönemde çarpmış olabilir miydi? Çarpışmanın etkisi, Genç Dryas şeklinde bilinen ve yaklaşık 1.000 yıl süren küresel bir soğuma dönemine hız kazandırmış mıydı?
Danimarka Ulusal Doğa Tarihi Müzesi, Kopenhag Üniversitesi GLOBE Enstitüsü ve İsveç Doğa Tarihi Müzesinde çalışan araştırmacıların Hiawatha çarpışma kraterinden alınan kum ve kaya taneleri üzerinde yürüttüğü yeni analizler, cevabın hayır olduğunu gösteriyor. Hiawatha çarpışma krateri aslında çok daha eski. İki gün önce Science Advances bülteninde yayımlanan yeni çalışmada, kraterin 58 milyon yaşında olduğu aktarılıyor.
Danimarka Doğa Tarihi Müzesinde çalışan Michael Storey, “Kraterin yaşını belirlemek çok zor olmuştu” diyor. “Bu yüzden Danimarka ve İsveç’teki iki laboratuvarın farklı tarihleme yöntemleriyle aynı sonuca vardıklarını görmek çok memnun edici. Bu bakımdan kraterin, pek çok kişinin zannettiğinden çok daha eski olan gerçek yaşını belirlediğimizi düşünüyorum.”
İsveç Doğa Tarihi Müzesinde çalışan Dr. Gavin Kenny, “Kraterin yeni yaşını belirlemek hepimizi şaşırttı” diyor. “Böylelikle gelecekte, Dünya tarihinin önemli bir döneminde gerçekleşen bu çarpışmanın iklim üzerindeki olası etkilerini araştırabileceğiz.”
Kopenhag Üniversitesinin GLOBE Enstitüsünde çalışan ve Hiawatha kraterinin 2015 yılında keşfedilmesine yardım edenlerden biri olan Profesör Nicolaj Krog Larsen, kraterin tam yaşının belirlenmesinden memnuniyet duyduğunu belirtiyor.
“Kraterin yaşını artık biliyor olmak harika bir şey. Yedi yıl önce keşfettiğimizden beri, kraterin tarihini belirlemenin bir yolunu bulmaya çalışıyorduk. Aradan geçen bu zamanda bölgeye yapılan birkaç araştırma gezisine katılıp, Hiawatha çarpışmasıyla ilişkili örnek topladım” diyor Profesör Larsen.
Hiawatha çarpışma kraterinin Grönland’ın kuzeybatısındaki konumunu (solda) ve Dünya’nın buz altındaki yüzey şeklini (sağda) gösteren harita. Krater açık bir şekilde görülüyor. Tasvir: Kopenhag Üniversitesi
Lazer ışınları ve kum taneleriyle ortaya çıkan yaş
Hiawatha asteroidi Dünya’nın yüzeyine çarptığında ve atom bombasından birkaç milyon kat daha fazla enerji açığa çıkardığında, günümüzdeki gibi Kuzeybatı Grönland’ı kaplayan ve kalınlığı bir kilometreye varan buzul tabakaları yokmuş. Kuzey Kutup Bölgesi, o zamanlar ılıman bir yağmur ormanı ve bol miktarda doğal yaşamla kaplıymış. 20 derece Celsius’luk sıcaklıklar ise standartmış. Sekiz milyon yıl önce de çok daha büyük bir asteroit, günümüzde Meksika olan bölgeye çarparak Dünya’daki dinozorların yok olmasına sebep olmuş (Chicxulub krateri).
Dünya’ya çarpan Hiawatha asteroidi, geriye otuz bir kilometre genişliğinde ve bir kilometre derinliğinde bir çukur bırakmış. Krater, ABD’nin Washington D.C. şehrinin tamamını kapsayacak kadar büyük. Çukur, günümüzde Kuzeybatı Grönland’daki Hiawatha Buzulu’nun altında duruyor. Buzuldan akan nehirler, araştırmacılara 58 milyon yıl önceki bu çarpışmayla aşırı derecede ısınan kum ve kayaları getiriyor.
Danimarka Ulusal Doğa Tarihi Müzesinde analiz edilen kum taneleri, argon gazı çıkarıncaya kadar lazer ile ısıtılmış. Kaya örnekleri İsveç Doğa Tarihi Müzesinde, zirkon mineralinin uranyum kurşunuyla tarihlenmesiyle analiz edilmiş.
Henüz Hiawatha çarpışmasının küresel iklimi nasıl bozduğuna yönelik kesin kanıtlar yok. Fakat kraterin tarihlenmesi, krater üzerinde çalışan uluslararası araştırma takımının çeşitli hipotezleri sınayarak çarpışmanın hem yerel, hem de küresel iklimde ne gibi etkiler meydana getirdiğini daha iyi anlamasını sağlayacak.
Kaynak: Kopenhag Üniversitesi Fen Bilimleri Fakültesi. Çeviren: Ozan Zaloğlu.
