Erkek mi Olacak Yoksa Kız mı? Babanın Genlerinde Yazıyor

Newcastle Üniversitesi’nde yapılan ve binlerce aileyi kapsayan bir çalışma, çocuklarının cinsiyetini çözmelerinde müstakbel ebeveynlere yardımcı oluyor.

Üniversitede araştırmacı bilim insanı olan Corry Gellatly’nin yaptığı çalışma, erkeklerin daha fazla erkek ya da daha fazla kız çocuk sahibi olma eğilimini ebeveynlerinden kazandığını gösteriyor. Yani çok sayıda erkek kardeşi olan bir erkeğin erkek çocukları olması daha muhtemel iken, çok sayıda kız kardeşi olan bir erkeğin de kız çocuklarının olması daha muhtemel.

Araştırma, Kuzey Amerika ile Avrupa’daki 556.387 kişiye ait bilgilerin yer aldığı ve 1600’lere kadar uzanan 927 aile ağacı üzerinde yapılan bir çalışmayı kapsıyor.

Gellatly, şöyle açıklıyor: “Bu aile ağacı, çocuğunuzun erkek ya da kız olma ihtimalinin kalıtımla geldiğini gösterdi. Artık, bir erkeğin daha fazla erkek kardeşi varsa çocuklarının erkek olma ihtimalinin daha yüksek olduğunu; kız kardeşleri daha fazlaysa da kız çocukları olma ihtimalinin daha yüksek olduğunu biliyoruz. Fakat kadınlarda bunu tahmin edemiyorsunuz.”

Bebeğin cinsiyeti, erkek spermlerinin X ya da Y kromozomu taşımasına göre belirleniyor. X kromozomu annenin X kromozomuyla birleşerek, kız bebek (XX) meydana getiriyor ve Y kromozomu da anneninkiyle birleşip erkek meydana getiriyor (XY).

New Castle Üniversitesi’nin yaptığı çalışma, henüz keşfedilmemiş bir gen olduğunu ve bu genin de erkeğin sperminde hangi kromozomun daha fazla bulunacağını kontrol ettiğini öne sürüyor. Daha büyük ölçekte bakıldığında, daha fazla X spermine sahip erkeklerin sayısının daha fazla Y spermine sahip erkek sayısına olan oranı; her yıl doğan çocukların cinsiyet oranını belirliyor.

Erkek mi, kız mı?

Gellatly, makalede erkeklerin muhtemelen iki farklı tip alel taşıdığını ve bunun da X ve Y sperm oranını kontrol eden bir gende üç muhtemel bileşimle sonuçlandığını gösteriyor.

• İlk bileşime sahip olan erkekler (mm), daha fazla Y spermi üretiyor ve bu erkeklerin daha fazla erkek çocuğu oluyor.
• İkincisi (mf) ise hemen hemen eşit sayıda X ve Y spermi üretiyor ve bu kişilerin de yaklaşık olarak eşit miktarda erkek ve kız çocukları oluyor.
• Üçüncüsü (ff) daha fazla X spermi üretiyor ve bu kişilerin daha fazla kız çocuğu oluyor.

Newcastle Üniversitesi’nde çalışan Gellatly, şöyle aktarıyor: “Her iki ebeveynden de geçen ve bazı erkeklerin daha fazla erkek çocuğa, bazılarının da daha fazla kız çocuğa sahip olmasına sebep bu gen; bir nüfusta gördüğümüz erkek ve kadın sayısının neden kabaca eşit olduğunu açıklayabilir. Mesela popülasyonda çok fazla erkek olursa, kadınlar daha kolay eş bulacak ve daha fazla kız çocuğu olan erkekler de genlerini daha fazla aktaracaktır. Bu durum, sonraki nesillerde daha fazla kız çocuğun doğmasına sebep olur.”

Savaşlardan sonra daha fazla erkek doğuyor

Dünya Savaşları’nda savaşmış ülkelerin pek çoğunda, savaş sonrasında doğan erkek çocuk miktarında ani bir yükseliş görülmüş. 1. Dünya Savaşı’nın bitişinden sonraki yılda, savaşın başlamasından önceki yıla kıyasla; İngiltere’de her 100 kıza karşılık fazladan iki erkek çocuk doğmuş. Gellatly’nin araştırmasında tanımladığı bu gen, niçin böyle bir durumun meydana geldiğini açıklayabilir.

Daha fazla erkek çocuğu olanların, evlatlarından birinin savaştan döndüğünü görme ihtimali daha yüksek olduğundan; bu evlatların da erkek çocuk babası olması daha muhtemelmiş çünkü bu eğilimi babalarından miras almışlar. Bunun aksine kız çocukları daha fazla olan babalar, tek çocuklarını savaşta kaybetmiş olabilirdi ve bu çocukların da kız babası olma ihtimali daha yüksek olabilirdi. Bu durum, savaşta hayatta kalan erkeklerin neden erkek çocuk sahibi olmasının daha muhtemel olduğunu (ve bunun da bir erkek çocuk patlamasıyla sonuçlandığını) açıklayabilir.

Çoğu ülkede, kayıtların tutulduğu süre boyunca kızlardan daha fazla erkek doğmuş. Örneğin İngiltere ve Birleşik Devletler’de, her 100 kıza karşılık yaklaşık 105 erkek bulunuyor.

Erkeklerin çocuklukta ve çocuk sahibi olabilecek yaştan önce daha fazla öldüğü belgelerle kayıt altına alınmış. Bu sebeple söz konusu gen, savaşlardan sonra daha fazla erkek bebeğin doğmasına sebep olmasıyla aynı şekilde; her sene daha fazla erkek bebeğin doğmasına da sebep oluyor olabilir.

Genler nasıl çalışıyor?

Yukarıda gösterilen ağaçlar, bu genin nasıl işlediğini açıklıyor. Bu basitleştirilmiş örnekte, erkekler ya sadece erkek çocuk, ya sadece kız çocuk ya da her birinden eşit miktarda çocuk sahibi oluyor. Fakat gerçekte durum bu kadar kesin değil. Genin kadınlarda etkisi olmasa da, kadınların da bu geni taşıdığı ve çocuklarına aktardığı görülüyor.

İlk aile ağacında (A) büyükbaba mm olduğundan, çocuklarının hepsi erkek. Sadece m alelini aktarıyor ve bu yüzden çocuklarının da alellerin mm bileşimini taşıması daha muhtemel oluyor. Bunun sonucunda, bu çocukların da sadece erkek çocukları olabilir (gösterildiği gibi). Torunlarda ise allellerin mf bileşimi var çünkü babalarından bir m ve annelerinden bir f almışlar. Sonuç olarak, eşit miktarda erkek ve kız çocukları olabilir (büyük torunlar).

İkinci ağaçta (B) ise büyükbaba ff olduğundan, çocuklarının hepsi dişi oluyor ve bunlar da ff bileşimli alellere sahip; çünkü babaları ve anneleri ff. Kız çocuklardan birinin çocuğunun, mm bileşimli alele sahip bir erkek çocuğu var. Bu erkek ise çocukların cinsiyetini belirliyor ve bu yüzden torunların hepsi erkek oluyor. Torunların mf bileşimli alelleri var çünkü babalarından bir m ve annelerinden de bir f almışlar. Bunun sonucunda, eşit miktarda erkek ve kız evlatları oluyor (büyük torunlar).

Yazar: Newcastle Üniversitesi Basın Bürosu. Çeviren: Ozan Zaloğlu.