29 kilometre genişliğe ve ortalama 1,22 kilometre derinliğe uzanan Büyük Kanyon, biz minik insanlar için kesinlikle aşağılayıcı. Fakat Büyük Kanyon’dan kabaca on kat daha uzun ve beş kat daha derin olan Mars’taki Valles Marineris kanyonuyla kıyaslandığında, acınacak halde görünüyor. Bu istatistikler, ona bütün Güneş Sistemi’ndeki en büyük kanyon unvanını kazandırıyor.
Sayılar tek başına başka bir şey; fakat geçenlerde Arizona Üniversitesi’nin yayımladığı Valles Marineris’in yakından çekilmiş nefes kesici görüntüleri, bu istatistiklere bir anlam kazandırıyor. Seyretmesi güzel olan bu görüntüler, bilim insanlarının bu devasa uçurumun nasıl oluştuğunu daha iyi anlamasına da yardımcı olacak; ki bu konu halen çoğunlukla bir gizem.
Avrupa Uzay Ajansı’nın aktardığına göre önde gelen kuramlardan biri, Mars’ın kabuğunun milyarlarca yıl önce magma kabartılarıyla yarılarak açılması. Tharsis tümseği adı verilen komşu bir bölge (Güneş Sistemi’nin en büyük yanardağı Olympus Mons’a ev sahipliği yapıyor) magmayla dolmuş, gerilmiş ve yarılmış; nihayetinde ise devasa bir çatlağa sebep olmuş. Arizona Üniversitesi’nde çalışan araştırmacıların geçenlerde yayımladığı bu gibi görüntüler, toprak kaymalarının ve antik nehirlerin, yarılarak açılmasının ardından Valles Mariners’e şekil verdiğini de akla getiriyor. Fay hatları ve kayalık malzemelerin kümelendiği alanlar gibi ufak detaylara daha yakından bakılması, bilim insanlarının Valles Marineris’in oluşma şekline yönelik düşüncelerinde ince ayar yapmalarına yardımcı oluyor.
Araştırmacılar bu en son görüntüleri, Mars Yörünge Kâşifi’ndeki HiRISE kamerasını kullanarak yakalamışlar. 65 kilogram ağırlığında olan bu devasa cihazın ebatları ise yaklaşık 1.5 metreye 60 santim boyutunda. Kameranın içine doldurulan teknolojilerin tamamı, devasa bir yakalama ve işleme gücüne sahip. Mars’ın 6 kilometre genişliğe sahip bir yüzey fotoğrafında, bir mutfak maması boyutundaki cismi çözümleyebiliyor.
Bu etkileyici gücü kullanarak, yapının kökenlerine yönelik daha fazla ipucu elde etmeyi amaçlayan araştırmacılar, kanyonun yukarıda gösterilen Tithonium Chasma gibi bölgelerini yakından görüntülemişler. Bu özelliğin yokuş kısmının yüzeyinde açık ve koyu renkli çapraz yırtıklar belirleyen araştırmacılar, bunların Kızıl Gezegen’deki antik donma ve çözülme döngülerine işaret ediyor olabileceğini düşünüyor. Böyle ufak detaylar, Valles Marineris’in nasıl oluştuğunu anlamanın yanısıra, gezegenin iklim tarihini de bir bütün olarak anlamamıza yardımcı olacak. Bu sayede, Mars’ta daha önce hiç yaşam fısıltısı olup olmadığını ve olduysa, nerede olduğunu aydınlığa kavuşturacağız.
Jessica Boddy/Popular Science. Ç: O.
