Bir grup araştırmacı, gündelik yaşamlarımızda irade gücü kullanmaktan uzaklaşmak için aldığımız önlemleri belirlemiş. Bulgular, insan davranışını neyin motive ettiğine yönelik yeni tespitler sunuyor.
PNAS bülteninde yayımlanan çalışmanın baş yazarı ve New York Üniversitesi (NYU) Grossman Tıp Fakültesi Psikiyatri Bölümü’nde yardımcı profesör olan Candace Raio, “İrade gücünü kullanamamak, insanların her gün karşılaştığı bir sorun” diyor. “Fakat bunun altında yatan bilişsel süreçleri ya da bunu uygulama ihtiyacından kaçınmak için ne kadar yol kat ettiğimizi pek bilmiyoruz. Bu çalışmada, insanların kendini kontrol ihtiyacını ortadan kaldırmak için ödemeye gönüllü olduğu bedeli ve bu bedelin farklı cazibe ile motivasyonel teşvik seviyelerinde ve strese maruz kalım durumunda nasıl değiştiğini belirlemeyi başardık.”
Bilim insanları uzun süredir, irade gücü kullanımının psikolojik açıdan önemli bir çaba gerektirdiğini ve kendini kontrol etmenin bilişsel maliyetleri algılanan faydalardan ağır bastığı zaman öz kontrolün başarısızlığa uğradığını öne sürmüş. Fakat bu açıklama, şimdiye kadar bilimsel olmaktan ziyade çoğunlukla sezgisel bir açıklama olmuş. Öz kontrolün gerçek zihinsel maliyetini belirleyip gösterecek deneysel bir aracın bulunmaması, iktisadi araştırmalar ile sağlık politikasına yönelik araştırmaları temel bir şekilde sınırlandırmış.
Araştırmacılar diyet yapan denekler üzerinde gerçekleştirdikleri bir deneyde, (katılımcıların kendi yaptıkları değerlendirmelere göre) bir yiyecek ne kadar cezbedici ise, katılımcıların irade gücü kullanmak zorunda kalmaktan kaçınmak için o kadar para ödemeye gönüllü olduğunu keşfetmişler. Araştırmacılar ayrıca öz kontrol maliyetinin, denekler stresli olduğunda ve deneklere cezbedici yiyeceği yemekten kaçınmaları için motivasyonel teşvikler (ör. para ödülü) sunulduğunda arttığını göstermişler. Buna göre söz konusu maliyetler, katılımcıların cazibeye direnmeye karşı olan isteksizliğini yansıtıyor.
Kaynak: New York Üniversitesi. Çeviren: Ozan Zaloğlu.
