Bu makale özellikle benzinli motorları ilgilendiriyor.
Kış mevsimindeki sert sürüş koşulları arabanıza kötü davranır, fakat siz işleri daha kötü hale getiriyor olabilirsiniz. Eğer buz gibi kış aylarında motoru korumak için arabanızı boşta çalıştırmanın veya çalıştırıp ‘ısınmasını’ sağlamanın önemli olduğunu düşünen pek çok sürücüden biriyseniz, yarardan çok zarar getirebilen bir efsanenin kurbanı olmanız muhtemel.
Makine uzmanı ve eski araba yarışçısı Stephen Ciatti ile, kışın arabanızı ısıtmanız gerektiğini söyleyen o yaygın efsane hakkında konuştuk.
Ciatti son 26 yıldır yanmalı motorlar (benzin gibi, yanan yakıtlardan güç üreten motorlar) üzerinde çalışmış ve şu an ABD Illinois’teki Argonne Ulusal Laboratuvarı’nda yanmalı motor çalışmalarının tümünü yönetiyor.
Ciatti, doğrudan sadede geliyor ve arabanızı soğuk havada boşta çalıştırmanın sadece yakıt israfı yapmadığını, aynı zamanda motorunuzun çalışmasına yardımcı olan önemli parçaların (yani silindir ve pistonların) yağını çıkardığını söylüyor.
Nasıl oluyor
Normal şartlar altında arabanızın motoru, hava ve buharlaşmış gaz karışımı ile çalışıyor, biz bu durumda benzini ele alacağız. Bu karışım bir silindire girdiği zaman, bir piston bunu sıkıştırıyor ve bir kıvılcım üretiyor. Bu kıvılcım bir bujiyi ateşliyor ve ardından motoru çalıştıran yanma olayı gerçekleşiyor.
Fakat dışarısı soğuk olduğu zaman benzin daha zor buharlaşıyor. Arabanız başlangıçta hava-buhar karışımına daha fazla benzin ekleyerek bu durumu telafi ediyor (Ciatti bu duruma “zengin” çalışma diyor) ve sorun burada başlıyor. Burada, arabanızdaki pistonların bir yanma olayını gerçekleştirmek için silindirleri nasıl hareket ettirdiğini gösteren bir canlandırma var:
Ciatti şöyle söylüyor: “Bu bir sorun oluşturuyor çünkü yakıtın yanmasını sağlamak için aslında yanma odasına daha fazla yakıt koyuyorsunuz ve bunun bir kısmı silindir duvarlarına gidebiliyor. Benzin ciddi bir çözücüdür ve aracınızı bu soğuk koşullarda uzun süre boşta çalıştırırsanız silindir duvarlarını aşındırabilir.”
Ciatti, zamanla bu aşındırma faaliyetinin piston halkaları ve silindir astarları gibi şeylerin ömrü üzerinde zararlı bir etkisinin olabileceğini söylüyor. Bunlar, motorunuza hayat veren silindir ve pistonları çalıştırmak için çok önemli olan bileşenler.
Sözün özü: Ünlü kanının aksine, arabanızı boşta çalıştırmak motorunuzun ömrünü uzatmaktan ziyade kısaltıyor.
Basit bir çözüm
Neyse ki arabanız bütün kış boyunca zengin çalışmaz. Bu sadece benzin soğukken olur. Motorunuz yaklaşık 4 dereceye kadar ısındığında, araba normal yakıt tüketim oranlarına geçer.
Bu yüzden arabanızı boşta çalıştırarak onu ısıtıyor olduğunuzu ve bu sorunu önlediğinizi düşünebilirsiniz. Fakat sıcak bir motor ile, arabanızın radyatöründen gelen sıcak havayı karıştırmayın. Aslında sorunun kaynağı, boşta çalıştırmak.
“Boşta çalıştırmak, motorun sıcaklığını pek yükseltmiyor. Motordaki küçük beyin kutusu, sıcaklık yükselene kadar zengin yakıt karışımını silindirlere göndermeye devam edecek ve kalıcı bir yanma olayı için yeterli buharlaşmanın oluşmasını sağlamaya çalışacaktır.”
Motorunuzu ısıtmanın en hızlı yolu onu kullanmaktır, yani aracı sürmektir!
Kimileri size servo direksiyon sıvısının (pompalara basılan ve arabanın tekerleklerini kontrol etmenize olanak sağlayan yağ) fazla soğuk olduğunu ve bu yüzden düzgün şekilde akmayacağını söyleyebilir. Ciatti bunun mümkün olmadığını söylüyor.
“Eğer aracı (çalıştırdıktan sonra) biraz makul şekilde çabuk sürerseniz, 30 saniye içinde veya bir dakikaya kadar diyelim, yağı ısıtır ve daha hızlı hale getirirsiniz ve bu sayede yağ tam olarak istenildiği şekilde akar. Servo direksiyon pompası kesinlikle biraz gıcırdayacaktır … Fakat arabanızı beş dakika boyunca boşta çalıştırmak, servo direksiyon sıvısı için bir işe yaramaz. Hem de hiç. Direksiyonu kullanmıyorsanız ve pompayı hareket ettirmiyorsanız, servo direksiyon sıvısına bir iş yaptırmıyor olursunuz.”
Karda gıcırtı sesi çıkana ve pencerelerinizdeki buzlar gidene kadar geçen sürede, aracanız gitmek için hazır hale gelecek.
Gazlamayın
Başlangıçta gaz pedalına karşı nazik olun. Gaza bastığınız zaman, motorunuzun ısınması zaman alır (sürüş koşullarına bağlı olarak beş ve 15 dakika arasında değişir). Eğer arabanızı çalıştırdıktan hemen sonra hızlı şekilde giderseniz, gereksiz baskı uygularsınız.
Dahası, 4 dereceye ulaşmadan önce arabanız biraz zengin çalışacağı için, kilometre başına normalden daha fazla benzin yakacaksınız.
Aslında, ABD Çevre Koruma Bakanlığı ve Enerji Bakanlığı’na göre arabanız soğukta en az yüzde 12 daha az verimli şekilde yakıt yakacak.
MIT’den makine uzmanı John Heywood, Business Insider’a konuşarak, pedalı köklerseniz sadece benzin israf edeceğinizi söylüyor: “Boşta çalıştırmak tabii ki benzin kullanır ve daha büyük motor, daha fazla benzin anlamına gelir.”
Efsanenin kökenleri
Bazı efsaneler inatçıdır ve soğukta arabanızı boşta çalıştırmanız gerektiği fikri de bu konuda istisna değildir. Bu düşüncenin temeli, araba motorlarının karbüratörlere dayandığı bir döneme kadar gidiyor.
1980’den önce karbüratörler, araba motorlarını çalışır halde tutan kalpler konumundaydı. Ancak 1980’lerden beri elektronik yakıt enjeksiyonu ön plana çıktı ve hâlâ günümüzdeki araba motorlarına güç sağlıyor.
Temel farklılık, elektronik yakıt enjeksiyonunun sahip olduğu bir sensör yardımıyla, silindirleri doğru hava-yakıt karışımıyla besleyip yanma oluşturması. Bu önemli sensör, karbüratörle çalışan arabalarda bulunmuyordu.
Bu yüzden eğer o zamanlar benzininiz çok soğuk olsaydı, arabanız zengin çalışmayacak ve duracaktı. O günlerde, arabayı sürmeden önce karbüratörü ısıtmak önemliydi. Fakat o sinir bozucu günler sona ereli çok oldu ve bu yüzden, bir anlamı olmayan boşta çalıştırmak da sona ermeli.
Evet, radyatörünüzün ısınıp, rahat hissetmenizi sağlayan havayı üflemeye başlamasına kadar geçen ilk birkaç dakika boyunca üşüyeceksiniz. Fakat yakıtın yanında, zaman ve para tasarrufu da yapacaksınız.
Business Insider
İstanbul trafiğinde düşünemiyorum