Bütün duyuların dünyanın zenginliğini hesaba katması gerekir. Fakat koku duyumuzun altında yatan koku sisteminin karşılaştığı zorluklar başka hiçbir şeye benzemez. Gökkuşağının tüm renklerini algılamak için gözlerimizde sadece üç reseptöre (almaç) ihtiyaç duyuyoruz; bunun sebebi, farklı tonların sadece bir boyut (frekans) genelinde değişiklik gösteren ışık dalgaları şeklinde ortaya çıkması. Fakat canlı renklere sahip dünya, hepsi de şekil, boyut ve özellikleri bakımından büyük çeşitlilik gösteren binlerce molekülden oluşan milyonlarca kokusuyla kimyasal dünyanın karmaşıklığı karşısında soluk kalıyor. Örneğin kahve kokusu, her biri yapısal açıdan farklı olan ve gerçekte hiçbiri kendi başına kahve gibi kokmayan 200’den fazla kimyasal bileşenin birleşmesiyle ortaya çıkıyor.
Rockefeller Üniversitesi’nde sinirbilimci olan Vanessa Ruta, “Koku sisteminin, sadece birkaç yüz veya daha düşük koku reseptörüyle dev miktarda molükülü tanıması gerekiyor” diyor. “Bu sistemde, diğer duyusal sistemlere göre farklı tür bir mantığın evrimleşmesi gerektiği aşikar.”
Yeni çalışmada Ruta ve meslektaşları, faaliyet halindeki bir koku almacının şimdiye kadarki ilk moleküler görüntülerini sağlayarak, onlarca yıllık koku tanıma sorusuna cevaplar sunuyor.
Dün Nature bülteninde yayımlanan bulgular, koku almaçlarının esasında sinir sisteminin diğer almaçlarında nadiren görülen bir mantığı takip ettiğini ortaya seriyor. Çoğu almaç, kilit ve anahtar biçiminde yalnızca birkaç belli molekülle eşleşecek biçimde hassas şekil taşırken; çoğu koku almacı da çok sayıda farklı moleküle bağlanıyor. Almaçların çeşitli kokularla eşleşmede sergilediği bu gelişigüzellik, her almacın birçok kimyasal bileşene cevap vermesini sağlıyor. Buradan sonra beyin, almaç bileşimlerinin faaliyet kalıplarını hesaba katarak kokuyu çözebiliyor. Koku almaçları, günümüzden 30 yıl önce keşfedilmiş. Bilim insanları yeni araştırmada sıçrayan kılkuyruklar üzerinde çalışmış.
Rockefeller Üniversitesi. Ç: O.
