PopSci’nin COVID-19 dosyasının tamamını buradan takip edin.
İşte, nasıl ilerleyeceğinize karar verirken kendinize sormanız gereken sorulardan bazıları:
Alerji ya da COVID-19 olup olmadığınız gerçekten önemli mi?
Bu soru saçma gibi görünebilir fakat önemli bir soru: COVID-19 teşhisi, nasıl hissettiğinizi ya da ne yaptığınızı değiştirir mi?
Zayıflamış bağışıklık sistemi ya da şiddetli astım gibi altta yatan bazı durumları bulunan kişilerin, COVID-19 olduklarını erkenden bilmeleri (sadece hafif belirtiler gösterseler bile) kesinlikle önemli olabilir. Eğer siz ya da evinizdeki başka biri, COVID-19 kaynaklı ciddi komplikasyonlar yönünden özellikle yüksek bir tehlike altındaysa; test yaptırmak, tıbbi desteğe ulaşmanıza ve işler ciddileşmeden önce gelişen belirtilere dikkat etmenize yardımcı olabilir.
Fakat özel olarak yüksek tehlike altında bulunmadığı düşünülen ve yalnızca hafif COVID-19 belirtileri gösteren kişiler için en iyi tavsiye, bir yere kımıldamamak ve nezle ya da grip olduğunuzda yaptığınız gibi kendinize bakmaktır. Vücut sıcaklığınızı düzenli olarak kontrol edin ve solunum sıkıntısına yönelik işaretlere dikkat edip, bol sıvı için, bol bol uyuyun ve sağlıklı beslenin. Evinizdeki diğer kişilerle doğrudan teması kısıtlayın.
COVID-19 olsanız bile, hızlı şekilde iyileşme olasılığınız çok yüksek. Madalyonun öbür yüzünde; sadece alerji olduğunuzdan çok emin olsanız bile, halihazırda muhtemelen COVID-19 olmuş gibi davranıyor olmanız lazım; çünkü herkesin böyle yapması gerekiyor.
COVID-19 taşıyıcılarının yüzde 25 kadar fazlası, kendilerini tamamen iyi hissettiğinden; hepimiz, COVID-19 olduğumuzu varsaymalı ve bunu başkalarına bulaştırabilirmiş gibi davranmalıyız. Sosyal mesafe uygulamasına uyabildiğiniz kadar uyun; kendinizi hasta hissetmiyor ve onaylanmış COVID-19 vakalarının bulunduğu bir bölgede yaşamıyor olsanız bile.
Mevsimsel alerjilerden muzdaripseniz, bu durum çok daha önemli hale geliyor çünkü öksürük ve hapşırık, COVID-19 gibi bir üst solunum yolu virüsünün bulaşmasını sağlayan en yaygın yollar. Eğer yalnızca polen yüzünden öksüren sessiz bir COVID-19 taşıyıcısı iseniz, bu öksürükler yine virüs parçacıklarını havaya ve diğer insanlara doğru iter.
Eğer gitgide hasta oluyorsanız ve tıbbi desteğe ihtiyacınız olduğunu düşünüyorsanız, tavsiye için hastaneyi aramayı düşünün (veya nefes alırken ciddi zorluk yaşıyorsanız 112’yi arayın). Fakat yalnızca hafif ya da orta derecede keyifsiz hissediyorsanız; sizi gerçekte rahatsız hissettiren şey ne olursa olsun, yapacağınız şeyler yine aynı: Mümkün olduğu kadar fazla süre evde kalın, evden ayrılmanız gerektiğinde ağzınızı ve burnunuzu bir maskeyle kapatın ve ellerinizi sık sık yıkayın. Alerji belirtilerine karşı önceden nasıl davranıyorsanız yine öyle yapın. Eğer nezle olduğunuzu düşünüyorsanız, nezle olduğunuz zaman genelde ne yapıyorsanız onu yapın.
Alerjiler, belirtilerin hepsini açıklar mı?
Mayo Clinic, mevsimsel alerjilerin belirtilerini şöyle sıralıyor:
- Burun akıntısı veya tıkanıklığı
- Sulu, kaşınan, kızarmış gözler
- Hapşırma
- Öksürük
- Burnun, damağın ya da boğazın kaşınması
- Göz altlarının şişmesi ve mavi renge dönüşmesi
- Geniz akıntısı
- Bitkinlik
Eğer genelde mevsimsel alerji oluyorsanız ve belirtilerinizin hepsi bu listede varsa, en muhtemel açıklamaya göre mevsimsel alerji yaşıyorsunuzdur. Doktorlar, belirtileri baştan engellemek için mevsimin ilk zamanlarında alerji ilacı almaya başlamayı öneriyor. Fakat durumunuz kötüleşiyorsa ve genelde işi halleden alerji ilaçlarına cevap vermiyorsa ya da mevsimsel alerji başlangıcınızın olağan kalıplarını takip etmiyorsa; virüsünüzün olması muhtemel.
COVID’e özgü belirtileriniz var mı?
Alerjiler ateşe sebep olmaz; bu yüzden yüksek sıcaklıklar, genelde virüs ya da bakteri enfeksiyonlarının belirtisi. Ayrıca alerjiler bitkinliğe sebep olabilse de; vücuttaki ağrı ve sızıların, alerji yapan bir maddeden ziyade patojen kaynaklı olması çok daha muhtemel. Pek çok COVID-19 hastası, ishal ve mide bulantısından da etkilenebilir ve bu belirtiler, mevsimsel alerjilerle ilişkilendirilmiş değil.
Bununla birlikte bu belirtiler, COVID-19 olduğunuzu göstermeyebilir; grip de olmuş olabilirsiniz. Daha önce belirttiğimiz gibi, ne olursa olsun aynı şeyleri yapmalısınız: Hepimiz, bilmeden COVID-19 bulaştırabilecekmiş gibi davranmalıyız ve bu durum, kendinizi hasta hissediyor ya da herhangi bir sebeple öksürüp hapşırıyorsanız iki kat doğruluk kazanıyor.
Fakat hastalığınız hafifse ve COVID-19 hayaleti sizi kaygılandırıyorsa (ki bu zamanda böyle hissetmeniz tamamen anlaşılabilir bir durum); bunların muhtemelen mevsimsel burun çekmeler olduğunu ya da hafif bir nezleye eşdeğer olduklarını hatırlayın. Diğer insanları ‘muhtemel COVID öksürüğünüzden’ korumak için fazladan önlemler almanız gerekse de, hayatı tehdit eden belirtiler geçireceğinizi varsaymamanız lazım.
COVID-19’un daha özgün nitelikli belirtilerinden birisi de, koku ve tat duyusunun tamamen kaybolması. Bunlar bir alerji belirtisi değil (ancak son derece tıkalı bir burun ya da tıkanan sinüsler, koku duyunuzu sınırlandırabilir). ABD Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri’nin belirti kontrol yazılımı, bunların COVID-19 kaynaklı olup olmayabileceğini onaylamanıza yardımcı olabilir.
Eğer astımdan da muzdaripseniz, alerji sebebiyle nefes darlığı meydana gelebilir; bu yüzden, reçetenizdeki alerji ve astım ilaçlarını almaya devam ettiğinizden emin olun. Eğer nefes almakta ciddi bir sorun yaşıyorsanız, 112’yi aramanız lazım.
Belirtiler, mevsimsel alerjinizin olağan gidişatını takip ediyor mu?
Eşi görülmemiş bir salgının ortasındayken, burun çekme ve öksürük yüzünden kaygılanmak anlaşılır bir durum. Fakat her ilkbaharda alerji oluyorsanız ve mevcut belirtileriniz, bu genel mevsimsel alerjileri yansıtıyorsa; çok kaygılanmamanız gerekiyor. Eğer olağandışı belirtiler yaşıyorsanız veya bunlar günden güne ilerleyerek kötüleşiyorsa (örneğin, sadece pencere açıkken artmıyorsa), bir sağlık merkezine danışın.
Bunun alerji mi yoksa COVID-19 mu olduğundan hâlâ emin değilseniz ne yapılmalı?
Eğer nefes almakta sorun yaşıyorsanız, 112’yi arayın. Eğer yalnızca hafif ya da orta dereceli belirtiler yaşıyorsanız, mümkün olduğu kadar evde kalın; COVID-19 olsanız dahi, uyulacak en iyi tavsiye budur.
COVID-19 taşıyıcılarının yüzde 25 kadar fazlası hiç belirti göstermediği için; her zaman, sanki COVID-19 olmuş ve bunu başkalarına bulaştırabilirmişsiniz gibi davranmalısınız. Sosyal mesafeye mümkün olduğu kadar fazla dikkat etmelisiniz; kendinizi hasta hissetmiyor ve onaylı COVID-19 vakalarının bulunduğu bir bölgede yaşamıyor olsanız bile.
COVID-19, burnunuz ve ağzınızdan çıkan aerosol halindeki damlacıklar yoluyla en etkili şekilde yayıldığından; eğer öksürüyor ve hapşırıyorsanız, bu durum özellikle önem taşıyor. COVID-19 hapşırmaya sebep olmuyor fakat polenin tetiklediği bir hapşırık bile, virüsün etrafınızdaki havaya yayılmasına sebep olabilir. Burun ve ağzınızın üzerine maske giymek, diğer insanlara bulaştırma tehlikesini azaltmaya yardımcı olabilir. Üstelik, evde de kolay şekilde maske yapabilirsiniz. Fakat COVID-19’dan kurtulmanın en iyi yolu, mümkün olduğu kadar içeride kalmak ve kendinizi izole etmektir.
Yazar: Rachel Feltman/Çeviri: Ozan Zaloğlu
