ABD Gıda ve İlaç Dairesi (FDA) tarafından acil kullanım onayı verilen ilk iki COVID-19 aşısı, daha önce FDA’nın onayladığı hiçbir aşıda kullanılmayan bir teknoloji barındırıyor. Klinik deneylerde başarı gösteren bu aşılar, hastalığı azaltma yönünden de büyük beğeni topluyor. Fakat yeni aşı teknolojisiyle tetiklenen bağışıklığın ne kadar uzun süreceğine ilişkin endişeler halen devam ediyor.
Şimdiyse St. Louis – Washington Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde çalışan araştırmacılar, dün Nature bülteninde yayımlanan yeni çalışmalarında bu gibi aşılara yönelik bağışıklık tepkisinin hem güçlü olduğunu, hem de uzun süreli olabileceğini gösteren bulgular sunuyor. BioNTech aşısı olan kişilerin lenf bezlerinde yer alan ‘germinal merkezlerin’, ilk dozdan yaklaşık dört ay sonra bile SARS-CoV-2 virüsüne karşı bol miktarda bağışıklık hücresi ürettiği görülmüş. Doğal bir enfeksiyonun veya aşılamanın sonucunda oluşan germinal merkezler, bağışıklık hücrelerinin eğitim kamplarına benziyor. Burada, deneyimsiz hücreler düşmanı daha iyi tanımak üzere eğitim görüyor ve silahlar bileniyor. Germinal merkezdeki tepkinin daha iyi olması, aşının da daha iyi olduğu anlamına gelebilir.
Üstelik aşılanma, virüsün üç varyantına karşı etkisiz hale getirici antikor seviyesinin yükselmesine yol açmış. Bu varyantlar arasında, aşılara karşı bir takım dirençler gösteren Güney Afrika kökenli Beta varyantı da var. Aşılanma, COVID-19 geçirip atlatan kişilerde hiç enfeksiyon geçirmeyenlere göre daha güçlü antikor tepkisi oluşturmuş.
Nsisan ayında hem Pfizer, hem de Moderna, aşılarının en az altı ay koruma sağladığını aktarmıştı. Şirketlerin raporları, aşılanan insanların COVID-19’a yakalanıp yakalanmadığının takibine dayanıyordu. Kandaki antikor seviyelerini gözlemleyen diğer gruplar, aşının en az aylar süren koruma sağladığına karar vermişlerdi. Fakat vücuttaki bağışıklık tepkisinin nasıl geliştiğine kimse bakmamıştı ki bu durum, bağışıklık cevabının gücü ve dayanıklılığı konusunda yıllar süren takibe gerek kalmadan önemli ipuçları sağlayabilir.
Hastalık ve bağışıklık bilim yardımcı profesörü eş yazar Dr. Ali Ellebedy, “Germinal merkezler, kalıcı ve koruyucu bir bağışıklık yanıtında anahtar öneme sahip” diyor. “Germinal merkezler, bağışıklık anılarımızın oluştuğu yerler. Germinal merkezimiz ne kadar uzun süre devam ederse, bağışıklığımız da o kadar güçlü ve dayanıklı olur çünkü orada sert bir seçilim süreci meydana geliyor ve yalnızca en iyi bağışıklık hücreleri hayatta kalıyor. Germinal merkezlerin, aşının ilk dozundan 15 hafta sonra bile hâlâ güçlü olduğunu keşfettik. Bu germinal merkezleri halen izliyoruz ve gerileme göstermiyorlar; bazı insanlarda hâlâ devam ediyorlar. Cidden kayda değer bir durum.”
Bilim insanları, çiçek hastalığı aşısı gibi bazı aşıların neden ömür boyu süren güçlü bir korumayı tetiklediğini ancak boğmaca aşısı gibi aşıların neden düzenli destek gerektirdiğini tam olarak anlamış değil. Fakat pek çok bilim insanı söz konusu farklılığın, farklı aşıların tetiklediği germinal merkezlerin kalitesinde yattığını düşünüyor.
Arizona Üniversitesi’nde bağışıklık bilimci olan Deepta Bhattacharya, lenf bezindeki üretkenliğin genelde aşılanmadan sonraki bir ila iki haftada zirve yaptığını, uyarımın ise dört ile altı hafta arasında tamamen kesildiğini söylüyor. Araştırmacıların vardığı sonuca göre lenf bezinin faaliyeti aylarca bu kadar yüksek kaldıysa (ki genelde sadece birkaç hafta sürüyor), mRNA COVID aşılarının sağladığı bağışıklık da yıllarca ve hatta bir ömür boyu sürebilir.
Bunlara ek olarak sonuçlar, mRNA tabanlı aşı olan çoğu kişinin mevcut varyantlara karşı ilave bir destek aşısına ihtiyaç duymayabileceğini akla getiriyor. Fakat bu durum, virüsün nasıl mutasyon geçireceğine bağlı olarak her an değişebilir. Yaşlı yetişkinler ve bağışıklığı baskılanmış bireyler, yine de destek aşılarına ihtiyaç duyabilir.
Yazarlar: Tamara Bhandari/St. Louis – Washington Üniversitesi Tıp Fakültesi & Erin Fennessy/Popular Science. Çeviren: Ozan Zaloğlu.
