Biyomühendis Manu Prakash pahalı bilimsel donanımları inanılmaz derecede ucuz malzemeler ile tekrar yaratıyor. Çalışmaları bu güne kadar 1$’dan daha azına mal olan bileşenlerden oluşmuş kağıt mikroskobu ve maliyeti benzer cihazlardan 4500 kat daha az olan, müzik kutusundan esinlenilmiş çip üstü laboratuvarı ortaya çıkardı. Son katkısı ise kendisinin “tutumlu bilim” olarak adlandırdığı, sadece insan eli ile çalıştırılan kağıt santrifüj.
Bir kişiye sıtma, HIV veya verem testi yapmak için bilim insanları kan, idrar veya gaita örneğini santrifüjde döndürür. Santrifüj kuvveti sayesinde dönme hareketi, kandaki patojenler gibi farklı ağırlığı olan hücreleri örneğin geri kalanından ayırır. Araştırmacılar daha sonra ayrılan hücreleri mikroskopta inceleyerek hastalığı tespit eder.
Dakikada 20.000 tur (rpm) dönebilen masa üstü bir santrifüj cihazı, saha için pek ideal bir donanım değildir. Bu cihazlar iri ve ağırdır; maliyetleri binlerce olmasa bile yüzlerce dolardır ve elektriğe bağımlıdır. Bazı araştırmacılar muhtemel düşük maliyetli alternatifler olarak salata kurutucuları ve yumurta çırpıcılarını denedi fakat bu seçenekler de anca 1200 devre ulaşabildi.
Bunların yerine Prakash ve çalışma arkadaşları basit ve eski bir oyuncak olan fırıldaktan ilham aldı. Bu tasarıma göre kağıttan iki adet daire kesiyorlar, küçük kan tüplerini disklerin arasına tutturmak için cırt cırt kullanıyorlar ve iki tel misinayı dairelerin merkezindeki deliklerden geçiriyorlar. Kıvrılmış telleri iki adet tahta kulba tutturduktan sonra tekrar tekrar çekip kan örneklerinin arasında sandviç olduğu kağıt diskleri azami hızla döndürüyorlar.
Nature Biomedical Engineering dergisindeki bir makalede tanıtılan “kağıtfüj” dakikada 125.000 devire kadar dönebiliyor. Makalede Prakash ve çalışma arkadaşları virüs bulaşmış kan örneğini elle 15 dakika döndürerek sıtmayı nasıl ayırdıklarını da anlatıyor. Bu çalışma gösteriyor ki kağıtfüj sıtma tanısında kullanılabilecek süper hızlı bir yöntem olabilir. Maliyeti yaklaşık sadece 20 sent olan bir alet için hiç de fena değil!
Çeviren: Baha Cangören
Bu santrifüjü yapmak için kağıt yerine teneke parçası da kullanılabilir.
Videoyu izlemediniz galiba, adam onu deneysel olarak kağıttan, kan örneklerini ayrıştırmak için plastikten yapmış. Teneke olsaydı, ipin koptuğu zaman yanında olmak istemezdiniz değilmi.