Yapay tatlandırıcılar, ilave şeker içeriğini ve buna karşılık gelen kalori miktarını azaltarak tatlılık sağlıyor. Fransa Ulusal Sağlık ve Tıbbi Araştırma Enstitüsünde (Inserm) çalışan Charlotte Debras ile Sorbonne Paris Nord Üniversitesinde çalışan Mathilde Touvier ve meslektaşları, iki gün önce PLOS Medicine bülteninde yayımlanan bir makalede bazı yapay tatlandırıcıların kanser tehlikesinin artışıyla ilişkili olduğunu öne sürüyor.
Yapay tatlandırıcılar içeren pek çok gıda ürünü ve meşrubat, her gün milyonlarca insan tarafından tüketiliyor. Fakat bu katkı maddelerinin güvenilirliği tartışma konusu. Yapay tatlandırıcıların olası kanserojenliğini değerlendirmek isteyen araştırmacılar, NutriNet-Sante isimli bir çalışmaya katılan 102.865 Fransız yetişkine ait verileri analiz etmiş. NutriNet-Sante çalışması, Besinsel Hastalık Oluşum Araştırma Takımı (EREN) tarafından 2009 yılında başlatılan ve hâlâ devam eden web tabanlı bir kohort çalışması. Gönüllülük esasına göre kaydolan katılımcılar, tıbbi geçmişleri ile sosyodemografik verileri, beslenme verilerini, yaşam şekli verilerini ve sağlık verilerini kendileri bildiriyorlar. Araştırmacılar 24 saatlik beslenme kayıtlarından yapay tatlandırıcı tüketimine ilişkin veri toplamış. Takip çalışması sırasında kanser tanı bilgileri toplayan araştırmacılar, yapay tatlandırıcı tüketimleri ile kanser tehlikesi arasındaki bağlantıları araştırmak üzere istatistiksel analizler yürütmüş. Bunun yanısıra aralarında yaş, cinsiyet, eğitim, fiziksel faaliyet, sigara kullanımı, vücut kitle endeksi, boy, takip çalışması esnasında kilo alımı, diyabet ve ailede kanser geçmişinin yanında enerji, alkol, sodyum, doymuş yağ asitleri, lif, şeker, tam tahıllı yiyecekler ve süt ürünlerine ait temel tüketim miktarlarının yer aldığı bir dizi değişkene göre de ayarlama yapmışlar.
Araştırmacılar özellikle aspartam ve asesülfam-K olmak üzere büyük miktarda yapay tatlandırıcı tüketen katılımcılardaki genel kanser tehlikesinin, tatlandırıcı tüketmeyenlere kıyasla daha yüksek olduğunu keşfetmişler (tehlike oranı 1,13, güvenilirlik aralığı ise 1,03-1,25). Meme kanseri ve obeziteyle ilişkili kanserlerde yüksek tehlikeler gözlenmiş.
Çalışma, birkaç önemli kısıtlama içeriyor. Bunlardan bir tanesi de besin tüketimlerinin kişiler tarafından bildirilmesi. Katılımcılarda kadın sayısının fazla olması, daha yüksek eğitim seviyesinin bulunması ve katılımcıların bilinçli sağlık davranışı sergilemesi gibi sebepler, seçilim yanlılıklarının ortaya çıkmasına yol açmış olabilir. Çalışmanın gözlemsel tabiatı, kalıntı etki karışımının muhtemel olduğu ve ters sebep sonuç ilişkisinin göz ardı edilemeyeceği anlamına da geliyor. Bulguların onaylanması ve altta yatan işleyişlerin açıklığa kavuşturulması için daha fazla araştırma yapılması gerekiyor.
Yazarlar şöyle aktarıyor: “Bulgularımız, yapay tatlandırıcıların gıda veya meşrubatlarda şekere karşı güvenli alternatifler olarak kullanılmasını desteklemiyor ve yapay tatlandırıcıların sağlığa yönelik muhtemel olumsuz etkileriyle ilgili tartışmalarda ele alınacak yeni ve önemli bilgiler sunuyor. Bu sonuçların her ne kadar başka büyük ölçekli denek gruplarında tekrarlanması ve altta yatan işleyişlerin deneysel çalışmalar ile açıklığa kavuşturulması gerekiyorsa da, bulgular Avrupa Gıda Güvenliği Kurumu ve diğer küresel ölçekteki sağlık kuruluşlarının gıda tatlandırıcılarıyla alakalı devam etmekte olan yeniden değerlendirme süreçlerine yeni ve önemli tespitler sağlıyor.”
Debras ise şöyle ilave ediyor: “NutriNet-Sante kohortundan (n=102,865) elde edilen sonuçlar, dünya çapındaki pek çok gıda ve meşrubat markasında bulunan yapay tatlandırıcıların, canlı içinde ve dışında yapılan birkaç deneysel çalışmayla uyumlu şekilde kanser tehlikesinin artışıyla ilişkili olabileceğini akla getiriyor. Söz konusu bulgular, bu gıda katkı maddelerini yeniden değerlendiren sağlık kuruluşlarına yeni bilgiler sunuyor.”
Kaynak: PLOS. Çeviren: Ozan Zaloğlu.
