Zaman meselesi.
Önde gelen tıbbi bir bilim bülteni, bilim insanlarının araştırmalarının daha iyi bir izlenim sunması için yeni bir rapor türü taslağı sundu. Bu rapor, sonuçlar ortaya çıkmadan önce çalışmayı gösteriyor.
Yeni ‘Kayıtlı Rapor‘ biçimi, çoğu kişinin bilimde devam eden bir kriz olarak gördüğü şeyi tamamen çözmeyecek, fakat bilim yapmayı olması gerekenden daha az güvenilir hale getiren kuvvetlere karşı koymak için yeni bir yol bulma konusunda kesinlikle önemli bir adım niteliği taşıyor.
BMC Medicine, makaleleri sadece bir gerekçeye ve önerilen yöntembilime dayanarak hakem denetiminden geçiren ilk klinik bilim büteni.
Hakemler, çalışmanın alâkası ve muhtemel önemi, gelecekteki araştırmalara olan etkileri ve mevcut literatüre atıf bakımından araştırmayı yine değerlendirecekler.
Eğer sunulan tez birinci denetim aşamasını geçerse, araştırmacılar çalışmalarını tamamlayabilecek ve sonra bunu ikinci bir hakem denetimi için geri gönderebilecekler. Bu sayede, araştırmanın yöntemine bağlı kaldığından ve sonuçların güvenilir olduğundan emin olunmak isteniyor.
BMC Medicine takımı şöyle yazıyor: “Kaydedilen Rapor formatı, yenilikçiliği teşvik etmeye ve bilimde güvenilirlik ile yeniden üretilebilirlik hakkındaki endişeleri ele almayı hedefliyor.”
Bilimsel yöntembilim işe yarar olsa da, araştırmacıların rahat bir hayatları yok. Kendini en çok adayan bilim insanları bile, ‘yayınla veya yok ol’ baskısını hissediyor.
Bilimin akıbeti, genelde bir deneyin veya derlemenin nihâi etkisini dikkate alan sermayeye bağlı.
Beklenmeyen sonuçlar, her zaman ‘buldum!’ anları ile son bulmuyor; bazen dosyalanıp kaldırılıyor, hiç yayınlanmıyor ve bazı insanların işlerine geldiği gibi boşveriliyorlar.
Bu ‘dosya dolabı sorunu‘, özellikle istatistiksel gösterimlerin önemli olduğu araştırma alanlarında çarpık bir izlenim oluşturuyor. Olumsuz bir sonuç Nobel Ödülü getirmeyebilir fakat böylesi bir keşfin kazanımı, kavrayışımızı ilerletmeye yardımcı olur.
Bilimde düpedüz hile yapmak nadir bir olay olsa da, bilinmeyen bir durum değil. Fakat bilim insanlarını, kendi çöp yığınlarında dolar aramak için ayartan ve daha az vicdan barındıran pek çok yöntem var.
Örneğin, HARKing olarak bilinen bir yöntem var. Sonuçlar Bilindikten Sonra Hipotez Kurmak (HARK) anlamına gelen bu uygulama, sonuçlara uyacak şekilde hipotez uydurmayı kapsıyor.
P-değiştirme veya veri tarama, kabul edilemez olan bir başka araştırma yöntemi. Bu uygulamada bir deneyden toplanan rakamlar, muhtemel bağıntılar bulmak amacıyla elekten geçiriliyor.
P-değiştirme, yüzeyde yeterince masum görünüyor. Bilim insanları yığınlarca rakamı toplarken birçok sorun yaşıyor, peki tüm bu verileri yeniden kullanarak başka bir hipotez denemenin ne zararı olabilir?
Özellikle körleştiriciler mevcut olmadığı zaman bağıntı aramak, veride kesinlikle hiçbir anlama gelmeyen bir kalıp bulma tehlikesi oluşturuyor ve veri taramayı, güvenilir bir keşif yapmak için güvensiz bir yöntem haline getiriyor.
Bu yöntemleri belirlemek her zaman kolay olmuyor fakat yaygın görülüyorlar.
İngiliz bilim yazarı Ben Goldacre, COMPare adı verilen bir takip çalışmasında, Ekim 2015 ile Ocak 2016 tarihleri arasında değerlendirmiş oldukları 67 deneyden sadece 9 tanesinde hipoteze uygun olmayan sonuçların sessizce atlanmadan bütün sonuçların bildirildiğini buldu.
Bu eğilimler ne kadar yaygın olabilirse olsunlar, yayınlanmış araştırmaların giderek artan şekilde tekrarlanmaya direnç gösterdiği, bilimde tekrarlanabilirlik bunalımı olarak bilinen şeye katkı yaptıklarına kuşku yok.
Tekrarlanabilirlik Projesi: Kanser Biyolojisi gibi girişimler, değersiz olanların içinden değerli şeyleri elemek amacıyla, tekrarlama konusunda en çok güvenilen çalışmaları seçerek sorunu ele almayı deniyor.
Kayıtlı Raporlar, sorunu diğer uçtan çözmek için muhtemel bir yöntem olma özelliğini taşıyor ve hikayeyi, ortaya çıkan sonuçlar ile ilişkili olarak değiştirmeye yönelik girişimlerden önce, bildirme sürecine katılmayı teşvik ediyor.
Süreç yeni değil fakat BMC Medicine, bu biçimi uygulayan ilk tıbbi bülten olma niteliği taşıyor ve ayrıca ümit ediyoruz ki, daha geniş kapsamlı şekilde benimsenecek bir eğilimi başlatıyordur.
Bilim, sosyal hayvanlar olarak bizlere sorun çıkartan eğilimlerin üstesinden gelmeye hedeflenen bir yapıdır. Bu yüzden, araştırmayı nakletme yöntemimizde bulunan bir zayıflığa hitap eden yeni bir araca sahip olmak, büyük bir lütuf.
Bu araç, araştırma camiasının karşı karşıya kaldığı bütün sorunları çözmeyecek. Fakat bilim, kendi kendini düzelten bir düşünce şeklidir, bu yüzden gelecekte bunun gibi daha fazla çözümsel önlemin denenmesini bekleyebiliriz.
Bilim İnsanları, Bilimin Sorununu Çözmek İçin 8 Sayfalık Bir Plan Belirledi
100 Psikoloji Deneyi Tekrarlandı ve 64’ü Başarısız Oldu
ScienceAlert
