Yeni Chan Zuckerberg İnisiyatifi’nin ‘Bütün hastalıkları önümüzdeki 100 yılda içinde tedavi etme’ fikri oldukça iyimser duruyor.
Bu, fazla fonlama yapılmamış, çok yüksek bir görev.
Mark Zuckerberg ve Priscilla Chan önümüzdeki 10 yıl boyunca ‘bütün hastalıklara tedavi bulmak için’ 3 milyar dolar harcamayı vaat etti. Bu büyük bir taahhüt ve hepimiz onların bu sebepsiz polyanacılığına karşı asabi görüşler bildiriyoruz. Buna rağmen çabalarını da takdir etmeliyiz. Ama burada aklımızda tutmamız gereken bazı durumlar var. Özel kuruluşların ve devletin sağlık alanındaki araştırmalara ayırdığı para ile karşılaştırdığımızda 3 milyar dolar oldukça ufak bir miktar.
Konuyu daha iyi anlayabilmek için, gelin Amerika’daki yıllık sağlık harcamalarını karşılaştıran bir görseli inceleyelim.
Amerika’da sağlık yatırımları hem özel sektör hem de devlet tarafından yapılıyor. Ulusal Sağlık Enstitüsü (NIH) federal paranın büyük kısmını temel bilimlere harcıyor, bunun yanında ecza şirketleri ve diğer özel şirketler klinik kısma odaklanıyorlar. Chan Zuckerberg İnsiyatifi paranın büyük kısmını temel bilim harcamalarına yatıracak ve bu harcamalar 10 yıla yayılacak. Tablodaki diğer harcamalar yıllık olarak yapılıyor.
Yeni bir ilacı piyasaya sürmek oldukça maliyetli olduğundan, ecza şirketleri yıllık en yüksek meblağı harcayan kuruluşlar oluyor. Yeni bir ilaç çıkarmak 350 milyon dolar ile 5 milyar dolar arasında değişen bir maliyete sahip. Ulusal Sağlık Enstitüsü ikinci sırada geliyor ve bu da federal kaynakların büyük kısmı anlamına geliyor. NIH, bağışlarının büyük kısmını üniversite ve enstitülerdeki araştırmalara ayırıyor.
Sıralamada en üstte bulunan iki kaynağın yıllık yaptığı harcama miktarı, Chan Zuckerberg İnsiyatifinin 10 yıllık bütçesinden 22 kat daha fazla. Diğer bütçeleri bu hesaba katmadık bile.
Açıkçası, Zuckerberg’lerin teklifi temel araştırma alanını kapsıyor ve özellikle de dünya çapında ölüme en çok sebep olan 4 hastalıkla ilgili. Bunlar kanser, kalp hastalıkları, bulaşıcı hastalıklar ve sinir hastalıkları. Ecza, biyoteknoloji ve medikal cihaz şirketleri, bir ilacın klinik testlerde verdiği sonuçları incelemek gibi daha sonraki aşamalara yoğunlaşıyor. O yüzden onları bir kenara koyalım ve sadece federal harcamalara bakalım. Kanser ve kalp hastalıları için gereken paranın büyük bir kısmını NIH ile birlikte Amerikan Kalp Derneği ve Ulusal Kanser Enstitüsü sağlıyor.
Chan Zuckerberg İnsiyatifi kendisini 4 büyük hastalıkla mücadele eden bir kuruluş olarak tanımlıyor -ki bu hastalıklar federal hükümet ve diğer ulusal araştırma enstitüleri tarafından oldukça iyi fonlanıyor.
Bu tablo Ulusal Sağlık Enstitüsü, Ulusal Kanser Enstitüsü ve Amerikan Kalp Derneği’nin araştırmalara harcadığı toplam miktarı gösteriyor.
Ulusal Sağlık Enstitüsünün sadece sinir hastalıklarına ayırdığı yıllık miktar 1.46 milyar dolar ki bu da Chan Zuckerberg İnsiyatifi’nin bütün hastalıklara ayırdığı fonun yaklaşık yarısı anlamına geliyor. NIH, ölümlerden en çok sorumlu tutulan iki hastalığı, kanser ve kalp hastalıkları, araştırmak için yıllık 10.42 milyar dolar harcıyor.
Bunların hiçbiri bu kadar yüklü bir taahhüttü desteklememeliyiz demek için söylenmedi. Özellikle temel araştırmanın fonlama eksikliği çektiği doğru. Ama bu tip araştırmaları yapmanın ne kadara mal olduğunu da akılda bulundurmamız lazım. Geçtiğimiz 50 yılda çocuk felcini tedavi etmek 35 milyar dolara mal oldu. Bu miktara 2005 yılından beri yapılan aşılama maliyetlerini de dâhil edersek oluşacak tabloyu siz düşünün.
Sunumdaki slâytlarının ümit dolu sorularla dolu olması, araştırmacılarının iyimser demeçleri ve neşeli videolar ile dolu Facebook sayfaları pek de yardımcı olmasa da şimdilik Zuckerberg’leri yıkacak eleştirilerde bulunmak için oldukça erken.
Belki de Chan Zuckerberg İnsiyatifi hakkında yapılan eleştirileri boşa çıkaracak ve araştırma dünyasının ihtiyaç duyduğu yenilikleri hayata geçirecek. Belki de Cell Atlas ve Biohub gibi Amerikan üniversitelerindeki araştırmacılara daha çok yardımcı olan açık kaynaklı proje sayılarını artıracaklar. Belki de 100 yıllık zaman çizelgeleri bizim düşündüğümüzden daha gerçekçidir. Belki de danıştıkları bilim adamları onlara gerçek atılımlar yapabilecekleri bir yol haritası çizecek.
Tabi bu esnada şunu da hatırlayalım: Bilim gerçekten çok zor. Sadeleşmeye direniyor ve bir sürü zaman ve paraya mal oluyor. Ayrıca ihtiyatlı iyimserlik, kör umuttan çok ama çok daha faydalı.
Çeviren: Şerif Kaya Çınar
