Antarktika’ya tatile gittiğinizi düşünün. Gerçek güney kutbunu nasıl bulacaksınız? Aklınıza gelen ilk yanıt pusula olabilir ancak yanlıştır. Manyetik iğneli pusulalar binlerce yıldır insanlar tarafından yön bulmak için kullanılıyor.
PUSULALAR GÜNEY KUTBUNDA DÜZGÜN ÇALIŞMIYOR
Dünya’nın manyetik alanı pusulanın manyetik iğnesinin bir tarafını güneye bir tarafını kuzeye doğru çekiyor. Böylece kullanıcılar hangi tarafın manyetik kuzey olduğunu hep biliyorlar. Garip ama gerçek, pusulalar güney kutbunda düzgün çalışmıyor. Peki bunun nedeni ne?
Dünya’nın bir coğrafi, bir de manyetik kutbu var. coğrafi kuzey ve güney kutupları Dünya’nın dönüş ekseninin iki ucunda yer alıyor. Manyetik kutuplar ise sabit bir nokta değil. coğrafi kutuplara olan uzaklıkları birkaç bin kilometre olabiliyor. Dünya’nın manyetik alanı gezegenin dönmesi ve çekirdeğindeki sıvı demirin çalkalanması ile ortaya çıkıyor. Bu yüzden de sabit değil. Sıvının hızı ve hareketine bağlı olarak değişiyor. Pusula iğneleri Dünya’nın manyetik alanına göre ayarlı. Pusulayı çıkarıp sabit bir yere koyarsanız, iğne bir süre sonra oradaki manyetik alan çizgisine paralel olarak sabit kalıyor. Dünya’nın manyetik alanı güney kutbundan kuzey kutbuna düz bir çizgi halinde gitmiyor.
Manyetik güney kutbuna yaklaştıkça alan çizgileri bükülüp kutbun içine doğru dönüyor, yani Dünya’nın yüzeyine dik olarak uzanmaya başlıyor. Pusulanın kutuplara yakın yerlerde bozulması, düz değil dikey olarak Dünya’nın içine doğru yönlenmek istemesinden kaynaklanıyor.
Bunun anlamı şu. Bir eksen üzerinde dönen iğnesi olan bir pusula yerine iğnesi üç boyutta serbestçe hareket edebilen bir pusulanız olsaydı, güney kutbuna eriştiğinizde iğnesi dik olarak yeri gösterecekti. Aynı şey, kuzey kutbu için de geçerli. Kutup kaşifleri bu problemi bildikleri için kutuplarda yollarını bulmak için yıldızları veya güneşi kullandılar. Günümüzde ise bu işi GPS uyduları bizim için yapıyor. Pusulaların en net çalıştığı yer ekvator. Zira ekvatorda manyetik alan çizgileri Dünya yüzeyine tam paralel olarak uzanıyor.
Merhaba, bilgi için teşekkürler. Gerçekten faydalandım.
Özellikle yön kavramı olarak kuzey güney ve gerçek manyetik kutupların bulunduğu yerin farkını daha iyi anlamış oldum.
Pekala, bulunduğum yerden manyetik kuzey kutpunun bulunduğu yeri işaret edecek pusula varmıdır?
Haliyle bu pusula, yüzeyden toprağa doğru bir açı yapacak şekilde işaret etmesi gerekir.