Asteroide karşılık volkanlar.
Dinozorlar 165 milyon yıl boyunca karada, denizde ve gökyüzünde hüküm sürmüş. Uzun boyunlu Brakiyozorlar, hareket eden dört katlı bina gibi ağır ağır gezinmişler. Tiranozor rex, muz büyüklüğündeki 50-60 dişiyle av kovalamış. Burundan kuyruğa kadar 17 metre uzunluğunda olan mozazorlar, denizlerde terör estirmiş ve yakalayabildikleri her şeyi tüketmişler.
Fakat 66 milyon önce Dünya’nın iklimi sert biçimde değişmiş. Dinozorlar sıcak iklimlerde ve Mezozoik dönemin ılıman havasında yaşamışlar ancak Dünya birden bire çok daha soğuk ve karanlık bir yere dönmüş. Bitkiler ölmüş ve besin kıtlığı başlamış. Tüm dinozorlar (günümüzdeki kuşların ataları hariç) ve Dünya üzerinde yaşayan canlıların dörtte üçü yok olmuş.
Bilim insanları, bu ani değişime neyin sebep olduğunu hep tartışmışlar. Önde gelen kuramlar ise bir asteroidin çarpmasını ve yanardağların patlamasını kapsıyor.
Her iki kuram da iridyum adıyla bilinen ve nadir bulunan bir metal ile başlıyor. Gezegenimizin yüzeyinde son derece nadir görülen bu element, Dünya’nın sıvı çekirdeğinde ve asteroitler gibi uzay kayalarında bulunuyor. Dünya’nın okyanusları ve kıtalarının altındaki kayada, yerbilimcilerin K-T Sınırı şeklinde adlandırdığı ince bir iridyum tabakası bulunuyor. Yerbilimsel kayıtlardaki bu noktada, dinozorların kitlesel yok oluşuna ait kanıtlar görülüyor.
Bu katmanın keşfedilmesiyle beraber bilim insanları, 10 kilometre genişliğindeki dev bir gök taşının yaklaşık 66 milyon yıl önce Dünya’ya çarptığını düşünmeye başlamış. Çarpışmanın meydana getirdiği etki, 10 milyar nükleer bombaya eşitmiş. Bunun sonucunda iridyum tozlarından oluşan dev bulutlar ve diğer enkaz yığınları havaya fırlayıp, gün ışığını yıllarca engellemiş olmalı.
Asteroit Dünya’da Farklı Bir Yere Çarpsaydı Dinozorlar Hayatta Kalabilirdi
Araştırmacılar Meksika’daki Yucatan Yarımadası’nda, tam da en yüksek yıkıma sebep olabilecek noktada duran dev bir çukur keşfetmişler; çünkü bu bölgedeki kayalar, karbondioksit ve sülfür ya da hidrokarbon yönünden özellikle zenginmiş ki tüm bunlar çarpışma esnasında havaya yayılıp, iklimde meydana gelen hızlı değişime katkıda bulunmuş olabilir. Üstelik krater 66 milyon yaşındaymış. Bilim insanları, antik katmanlarda başka ilginç ipuçlarına da rastlamışlar: Devasa bir şok dalgası sebebiyle kristalleri yeniden sıralanmış gibi görünen şoklanmış kuvars, yaygın orman yangınlarını akla getiren isler ve eriyip soğuyan kayalara benzeyen cam benzeri küreler gibi…
Dinozorları Öldüren Asteroit, ‘En Ölümcül’ Açıyla Çarpmış Olabilir
Pek çok bilim insanı, dev bir ateş topunun dinozorlarının sonunu işaret ettiğini düşünse de herkes buna ikna olmuş değil. Bazıları, iridyum katmanının ve tuhaf kaya işaretlerinin yanardağ faaliyetini gösterebileceğini de düşünüyor.
Yanardağlar, dinozor hükümdarlığının son 40 milyon yılında çıldırmış. Bugün Hindistan’ın batısı olan yerde bulunan dev koniler, Dünya’nın manto tabakasından çıkan lavları püskürterek toz ve kül yağdırmış. Bilim insanları, milyonlarca yıl süren püskürmelerden sonra güneşi engelleyecek kadar enkazın havaya aktarılmış olabileceğini düşünüyor. Volkanlar Dünya’nın derinliklerinden iridyum çekerek, günümüzde kabukta gördüğümüz ince katmanı oluşturmuş da olabilir.
Bazı bilim insanları, yanardağların iklimi bütün dinozorları öldürecek kadar sert şekilde değiştirmeyeceğini öne sürüyor. Diğerlerine göre ise gerçek, bu iki kuramın birleşimi olabilir. Asteroit, patlamaları daha kötü hale getirmiş bile olabilir ve dinozorlara art arda iki jeolojik darbe vurmuş olabilir. Bir kısım bilim insanı, felaketvari bir şey onları bitirmeden önce dinozorların zaten kademeli şekilde tükenmeye başladığını düşünüyor. Fakat bunun aksini gösteren daha yeni kanıtlar var.
Sebebi ister asteroid olsun ister volkan, gezegenin tamamının aniden ve sert bir şekilde değiştiğini biliyoruz. Sonrasında ise karanlık kalktığında, hayatta kalan memeliler, sürüngenler ve kuşlar gezegeni devralmış.
Yazar: Jillian Mock/Popular Science. Çeviren: Ozan Zaloğlu.
